Osmanlı Devleti’nde İaşe Sistemi Üzerinde Etkili Olan Coğrafi Etmenlere Bir Bakış (1600-1850)

Abstract

Temel ihtiyaçların başta hükümet ve halk olmak üzere gerekli yerlere düzenli ve eksiksiz bir şekilde ulaştırılması demek olan iaşe sistemi, her devlet kurumunda ekonominin işlerliğinin ve devletin devamlılığının en önemli unsurlarından biridir. Bu sistemi sağlam ve işler kılabilen devletler de uzun ömürlü olmuşlardır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde halkın, ordunun ve payitahtın beslenmesinde hayati bir öneme sahip olan Tedarik (İaşe) Sistemi üzerinde etkili olan coğrafi etmenler ele alınmıştır. Akademisyenler ve tarihçilerin büyük bir kesimi şimdiye kadar daha çok Osmanlı İaşe Sistemi üzerinde etkili olan siyasi ve ekonomik etmenler üzerinde durmuşlardır. Oysa bu kapsayıcı ve temel sistemin üzerinde coğrafi etmenlerin de azımsanmayacak boyutta etkileri bulunmaktadır. Temelde iklim ve hava koşullarına bağlı olan bu etmenler içinde; şiddetli yağışlar, kuraklık, düşük sıcaklıklar, sel ve taşkınlar tedarik sistemi üzerinde etkili olan coğrafi etmenler olarak sıralanabilir.