“Noord en Oost Tartarye” by Nicolaas Witsen and evaluation of his Circassia Notes

Abstract

Noord en Oost Tartarye (Kuzey ve Doğu Tartarya) 17. yüzyıl Hollandasının önemli karakterlerinden biri olan Nicolaas Witsen’in 1692 yılında yayımladığı ve 1705 yılında genişlettiği basılı eserler, seyahatnameler, el yazmaları, kartografik materyaller, raporlar ve sözlü kaynakları referans alarak erken modern dönemin bilimsel yöntemleri ile hazırladığı derleme, koleksiyon (krestomati) tarzında önemli bir eserdir. Diplomatik görev ile kısa süreliğine Rusya’da görev alan Nicolaas Witsen’in ticari ve siyasi kimliği, Kırım, Kafkasya, İdil-Ural, Sibirya, Orta Asya ve Uzak Doğu’ya uzanan konu aldığı coğrafyayı, üzerinde yaşayan halklarıyla beraber tüm detaylarıyla araştırma ve eşsiz bilgiler ile dolu bu eseri hazırlama motivasyonunu beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada Nicolaas Witsen’in Noord en Oost Tartarye isimli eseri içerisinde yer alan Çerkesya başlığı ele alınmıştır. Çerkesya’daki coğrafi isimlendirmelere, etnografik, demografik, kültürel ve sosyal yapıya, dinî inanışlara ve gündelik yaşantıya dair oldukça detaylı bilgiler içeren bu eser, 17. yüzyıl sonu 18. yüzyıl başındaki bu bölgeye ait akademik bilginin tespiti ve Kafkasya insanına dair Batı’daki algının izlenimi açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de yapılan akademik araştırmalar içerisinde sınırlı sayıda konu edinilen Nicolaas Witsen ve söz konusu eserini odağına alan bu çalışmanın Kafkasya coğrafyasını değişik amaçlar ile ziyaret etmiş birçok Hollandalı ve Batılı bilim insanı ve gezginin eserlerinin incelenmesine ilham vereceği ve Kafkasya çalışmalarına katkı sunacağı düşünülmektedir.