Karanlıkta Kalmış Bir Filatelist Ahmed Rıfat Bey ve Pul Koleksiyonculuğuna Dair Eseri

Abstract

Pul koleksiyonculuğu, İngiltere’nin 1840’da posta hizmetlerinin ücretlendirilmesi için tedavüle çıkardığı “Penny Black” olarak bilinen ilk posta pulu ile başlayan ve diğer ülkelerin de pul kullanımlarıyla hızla gelişim gösteren önemli bir entelektüel uğraştır. Bu uğraşın gelişimi günümüzden farklı olarak ülkelerin/hükümetlerin, resmî posta pullarını kullanmaya başlamaları ile şekillenmiştir. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nde pul koleksiyonculuğunun 1863’te tedavüle çıkarılan ilk posta pullarımız ile gelişmeye başladığı kabul edilebilir, ancak Osmanlı Devleti’nin posta pulları ile tanışması ilk posta pullarının kullanılmaya başladığı 1840’lı yıllara kadar götürülebilir. Bu süreçte 19. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren özellikle Avrupa devletleri ile yapılan ticaret antlaşmalarının verdiği imtiyazlar uyarınca yabancı postanelerin kurulması ve düzenli posta hizmetlerinin organizasyonu, ülkeye farklı devletlerin/hükümetlerin pul serilerinin de geldiği ve bunların yavaş yavaş ilgi görmeye başladığı söylenebilir. İlk dönemlerinde yoğunlukla bürokratik ve ticarî faaliyetlerde kullanılan posta hizmetleri zamanla kişisel haberleşme için de kabul görmüştür. Çalışmaya konu olan dönemin bürokratlarından Ahmed Rıfat Bey de pullarla hem bürokrasi hem de dönemin en önemli ticaret merkezlerinden olan İzmir’de görevli bulunması sebebiyle tanışmış olmalıdır. Aydın Vilayeti Mektûbî Kalemi Mümeyyizliği görevindeyken kaleme aldığı ancak filateli litertüründe fazla bilinmeyen “Posta Pulları ve Pul Koleksiyonu” adlı makaleleri ve risalesiyle Türk filateli literatürüne önemli bir katkıda bulunmuştur. Çalışmada ilk filatelistlerimizden olduğu varsayılan Ahmed Rıfat Bey’in anılan eserinin ortaya çıkış süreci, filateli ile olan bağlantısı, İzmir’deki posta faaliyetleri ve eserin Türk filateli tarihine olan katkısı arşiv belgeleri ve ilgili literatür değerlendirilerek açıklanmaya çalışılacaktır.