From Soundness of Memory to Soundness of Text: An Evaluation on the Reasons for the Development of Hadith Taṣḥīf Literature in the IV./X Century

Abstract

Hadis isnad ve metinlerinin doğru bir şekilde aktarılmasındaki en önemli hususlardan biri ifadelerin yazımında bir hata vuku bulmamasıdır. Bu amaçla muhaddislerin hadis metinlerinde ve râvi isimlerindeki hatalara dair bir farkındalık oluşturmaya ve eser telifi ile hataları asgariye indirmeye çalıştıkları görülmektedir. Hadis tashîfât literatürüne dair çalışmaların en önemli örneklerinin ise IV./X. asırda verildiği görülmektedir. Bu çalışmada hadis tashîfât edebiyatının IV./X. asırdaki gelişiminin gerekçeleri dönemsel ve bölgesel olarak incelenmeye çalışılacaktır. Gelişim sebeplerine dikkat edildiği zaman ilgili zaman diliminde eser nakillerinin etkin hale gelmesi, râvi edebiyatının gelişimi, râvîlerin niteliğindeki düşüş ve Acem bölgelerinde yaşayan Ehl-i Hadîs’in konuya dair ihtiyacının temel etkenler olarak ön plana çıktığı ifade edilebilir. Muhaddislerin Arap dili uzmanlarından eser telifine dair özel isteklerde bulunmalarının da literatürün oluşumuna etki ettiği görülmektedir. Onların bu türden bir tutum sergilemeleri aynı zamanda ilimler arası iletişimin ve yetkin olunmayan sahalara dair bir özeleştirinin varlığına işaret etmesi açısından da önem arz etmektedir.