Âşık Veysel’in Kırık Hava Tarzındaki Türkülerinin Güftelerinde Bulunan Dinî Unsurlar

Abstract

Halkın duygu ve düşüncelerini yansıtan ezgiler diye tarif edilebilecek türkülerde, kişinin veya toplumun yaşadığı her tür olayı, hissedilebilen her çeşit duyguyu diğer bir ifade ile kişilerin ve/veya toplumun neşesini, üzüntüsünü, yaşantısını ve inançlarını kısacası hayatın bütün unsurlarını bulmak mümkündür. Türküler, toplumun din algısının, dinî yaşantısının, dinin teorik veya pratik olarak günlük hayatta karşılığının ne şekilde vücut bulduğunun tespit edilebileceği en önemli kaynaklardan birisidir. Bu çalışmayla, “din (İslâm)” konusunun Âşık Veysel türkülerindeki yansımalarının (din konusunun mevcudiyeti, nazarî ve amelî olarak ne şekilde yer aldığının) tespiti, bulunan materyallerin tasnifi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada esas konuya geçmeden önce Âşık Veysel ve türküleri/şiirleri hakkında kısa ve öz bilgiler verildi. Çalışmanın esas kısmında ise Âşık Veysel’in beste/uyarlama ve güftesi kendisine ait olan toplam otuz yedi adet kırık hava tarzındaki usullü (ritimli) eserlerinin güftelerinde yer alan dinî unsurlar maddeler hâlinde incelendi. Bu çalışmada, ozanın kendisine ait olup şiir formunda, ezgisiz olarak seslendirdiği eserler ve uzun hava tarzında olup serbest ritimli olan eserler ile sözleri başka ozanlara ait olup Âşık Veysel tarafından seslendirilen eserler incelemeye tabi tutulmadı. Çalışma kapsamının bu şekilde sınırlandırılmasında, Veysel’in söz konusu türkülerinin daha yaygın, görünür ve dinlenir olmasının yanı sıra tüm eserlerinin tahlilinin makale hacmini aşması hususları etkili olmuştur. “Küpün içinde ne varsa dışına o sızar” sözünden hareketle beste ve güftesi Âşık Veysel’e ait kırık hava tarzındaki usullü türkülerin sözlerinde bulunan dinî unsurların incelenmesi neticesinde birtakım sonuçlara ulaşılmıştır. Genellikle nasihatçi bir üslupla söylendiği/yazıldığı görülen türkülerde; Allah, peygamberler, kutsal kitaplar, dünya hayatı, ahiret, cennet, cehennem, ölüm, yas, kader, ruhânî/nûranî varlıklar, kurban, dua, beddua, şehitlik, gazilik, mezhepler, vefa, sadakat ve hû çekmek gibi dinî, tasavvufî birçok konu doğrudan ya da dolaylı olarak yer almıştır. Namaz, zekât, oruç, hac vb. amelî konular ise hiç yer almamıştır.