Farewell in Ghazals of Classical Turkish Poetry

Abstract

Hayatın içindeki klasik haliyle dahi duygusal ve estetik gerilimi ihtiva eden veda, şairlerin muhayyilesinde yeni boyutlar kazanarak estetik bir hüviyete bürünür. Klasik Türk şiirinde veda, gazeller itibariyle mercek altına alındığında, üç çeşidinden söz edilebilir: Kederi doğuran veda, mutluluğu getiren veda ve gayr-ı ihtiyari veda. Kederi doğuran vedada, veda edenle veda edilen arasındaki sevgi bağı, hasreti ve kederi doğurur. Bu tarz vedada ayrılık bir kopuştur. Sevgi bağıyla birbirine bağlı özne ve nesne istemsizce birbirinden ayrılır. Hasret, aradaki bağın duygu boyutunda devamıdır. Mutluluğu doğuran vedada ise veda eden ile veda edilen arasındaki olumsuz bağ, veda nesnesinden duyulan rahatsızlık, memnuniyetsizlik ya da birlikteliğin zorunlu bir beraberlik olması itibariyledir. Bu tür vedada ise ayrılık bir kurtuluştur. Getirdiği mutluluk buna bağlıdır. Gayr-ı ihtiyari yapılan vedada ise ayrılık, bir yitiriş, bir vazgeçiştir. İstemsizce, bazen gereklilikten bazen de zorunluluktan yapılır. Veda çeşitlerinin yanında klasik Türk şiiri şairleri, özellikle veda öznesi ve veda nesnesinin farklı kullanımlarıyla birçok kompozisyon oluşturarak kavramı zenginleştirmişlerdir. Veda biçimlerine de şiirlerinde yer veren şairler vedayı, yalnızca sevgili ile âşık arasında gerçekleşen klasik bir eylemin ötesine taşımışlardır. Bu çalışmada klasik Türk şiiri gazellerinde veda kavramı, veda türleri, veda eden/edilenler ve veda biçimleri itibariyle ele alınmak suretiyle incelenmiştir.