Ernest Harms’ın Dini Gelişim Teorisinin Tanrı Tasavvuru Kuramları Bağlamında İncelenmesi

Abstract

Gelişim dönemi bireylerin, doğumdan ölüme kadar psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik olarak birçok açıdan değişime uğradığı bir süreç olarak nitelendirilmektedir. Dini gelişim ise bireyin inancının, bulunduğu gelişim dönemine nasıl yansıdığı ile ilgili bir olgudur. Fizyolojik gelişimden farklı olarak ömür boyu devam eden bir süreç olan dini gelişim ile ilgili çeşitli teoriler öne sürülmektedir. Bu teorilerin öncülleri arasında Harms’ın dini gelişim teorisi yer almaktadır. Harms, dini gelişim teorisini, bu gelişimin ilk adımı olarak görülen Tanrı tasavvuru açısından incelemiştir. Bu araştırmanın konusu, Ernest Harms’ın dini gelişim teorisini Tanrı tasavvuru kuramları bağlamında ele almaktır. Bu doğrultuda araştırmada, dini gelişimde Tanrı tasavvurunun önemini Harms’ın çalışması çerçevesinde incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi uygulanmıştır. Araştırmada Harms’ın hayatı, çalışmaları ve dine bakış açısı açıklanarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Araştırma sonucuna göre dini gelişim teorileri arasında yer alan Harms’ın teorisi Tanrı tasavvuru bağlamında çizim yöntemiyle ele alınan orijinal çalışmalar arasında yer almaktadır. Bununla birlikte Harms, pek çok alanda eser vermekle birlikte bu teoriyi ileri bir düzeyde ele almamıştır. Teorinin, diğer dini gelişim teorileri gibi Piaget’în dini gelişim teorisi üzerine kurulu olması açısından sınırlı kaldığı söylenebilir. Tanrı tasavvuru ile ilgili araştırmaların ise Harms’ın çalışması da dahil olmak üzere belirli din veya mezhebe mensup gruplar arasında yapıldığı; Türkiye’de yeterli çalışma olmadığı görülmüştür. Bu açıdan Tanrı tasavvurunun dini ve kültürel açıdan değişkenlik arz etmesi göz önüne alınarak yeni kuramların geliştirilmesi alana katkı sağlayabilir.