Şehitlik Dergâhı’nda Yenilikçi, Modern ve Bilge Bir Bektaşi Babası Nafi Baba (1835-1912)

Abstract

Nafi Baba, Bektaşiliğin yasaklı dönemi şartlarında yetişen en önemli Bektaşi babalarındandır. 1835 yılında Şehitlik’te dünyaya gelmiştir. Küçük yaşta özel dersler alarak eğitim hayatına başlamış, zamanın önemli dersiamlarından dini ilimler tahsil etmiştir. 1846’da kendisine tevcih edilen İstanbul müderrisliği payesiyle ilmi kariyeri başlamıştır. Medrese tahsili de alan Nafi Baba’nın ilmi payesi Süleymaniye müderrisliği ve Halep mevleviyetine kadar yükselmiştir. 1861 yılında Şehitlik Dergâhı postnişinliğine getirilmiş, medrese eğitimi almasına rağmen sıradan bir müderris gibi hareket etmediği gibi kendine mahsus bir Bektaşi babası olmuştur. Arapça ve Farsça dillerinin yanı sıra Batı dillerinden Fransızca ve İngilizce’yi de öğrenmiş, düşünce dünyası ve yaşam tarzı olarak modern ve yenilikçi bir anlayışı benimsemiştir. Şehitlik Dergâhı’nı bir ilim, kültür ve sanat merkezine dönüştürerek İstanbul’un entelektüel kesiminin müdavimleri arasında yer aldığı bir kurum haline getirmiştir. Bu dönemde dergâhın müdavimleri arasında Filozof Rıza Tevfik, Karikatürist Cem, Gedai, Rami, Hüseyin Kamî ve Künci (Günci) gibi dönemin meşhur düşünür, sanatkâr ve şairleri de bulunuyordu. Jön Türklerle siyasi ilişkiler kurup meşruti idareye geçişi savunması ve bir misyoner okul olan Robert Kolej’in kurulmasına katkılar sunması Nafi Baba’nın modern kişiliğinin yansımalarıdır. Torunlarına da Robert Kolej’de eğitim aldırmış, onlardan bu okulda öğretmenlik ve idarecilik yapanlar çıkmıştır. Bu çalışmada bir İstanbul beyefendisi, modern, yenilikçi ve bilge bir kişilik olarak Nafi Baba’nın hayatı ana kaynaklar ışığında ele alınmaktadır. Anahtar Kelimeler: İstanbul, II. Mahmut, Bektaşilik, Şehitlik Dergâhı, Mahmut Baba, Nafi Baba.