Characteristics of the Armenian National Costume

Abstract

Ազգային տարազը, իր տեղային խմբերով հանդերձ, բազմագործառութային է և որպես մշակութային կարևոր տարր՝ ունի սոցիալական խմբերի, սեռատարիքային և էթնիկ ընդհանրության հոգևոր պահանջմունքների ցուցիչի դեր: Այն յուրատեսակ նշանային համակարգ է՝ կրողի վերաբերյալ որոշակի տեղեկությամբ, որը հաղորդվում և դրսևորվում է կրվող համալիրի, տիպի, գույնի, ձևվածքի, զարդարանքի միջոցով: Հագուստի նշանային գործառույթներում գեղագիտական հատկանիշները միահյուսված են կրոնածիսական ոլորտներին: Հայկական տարազը, ինչպես նաև հայոց լեզուն, իր բազմաթիվ բարբառներով, հիշեցնում է բազմագույն երանգապնակ՝ իր առանձին, բայց միաժամանակ համամասն ու ներդաշնակ գույներով: Մեկ համահայկական, ընդհանուր տարազ չկա: Այն պատմական զարգացման ուղի անցած համակարգ է` առանձին խմբերով, որոնք ընդհանուր են կառուցվածքային առումով: Բոլոր տարազախմբերում այն կազմված է ներքնազգեստից, վերնազգեստից, գլխի հարդարանքից, զարդարանքից, ագանելիքից (գուլպա, ոտնաման, տղամարդկանցը՝ նաև ոտքի փաթաթան, սռնապան): Տարբերությունները ոճավորման մեջ են, իսկ հագուստի ոճը դրսևորվել է ձևվածքային լուծման, հիմնական ձևերի, հագնելու եղանակի, գունային համադրության և գեղազարդման եղանակների մեջ: Ըստ տիպի` հայկական տարազը արձակ է, բաց, զգեստն ունի կտրվածքներ առջևից, կողքերից: Հայոց տարազի համակարգը կազմում են արևմտահայկական` Վասպուրական, Աղձնիք, Տուրուբերան, Բարձր Հայք, Շիրակ-Ջավախք, Տրապիզոն, Փոքր Հայք, Կիլիկիա և արևելահայկական` Այրարատ- Թիֆլիս-Պարսկահայք, Սյունիք-Արցախ, Գուգարք, Վայոց ձոր և այլ համալիրները: Ավանդական տարազի դերն այսօր լրիվ փոխվել է: Այն դուրս է եկել կենցաղավարումից, կորցրել երբեմնի կիրառական նշանակությունը և դարձել ազգային մշակույթի էթնոսիմվոլիկ հատկանիշ, կատարելով էթնիկ ցուցիչի դեր: Национальный костюм, наряду с его местными разновидностями, много- функционален и, как важный культурный элемент, играет роль индикатора духовных потребностей социальных групп, половозрастной и этнической общностей. Национальный костюм – это своего рода знаковая система с определенной информацией о его владельце, которая передается через его тип, цвет, крой и украшение. В знаковых функциях одежды эстетические особенности переплетаются с религиозной и ритуальной сферами. Армянский национальный костюм, как и мультидиалектный армянский язык, напоминает многоцветную палитру в ее отдельных, но в то же время пропорциональных и гармоничных цветах. Не существует единого общеармянского нацио- нального костюма. Это система, прошедшая путь исторического развития с отдельными группами, имеющими общую структуру. Все группы национального костюма состоят из нижнего белья, верхней одежды, головного убора, украшения, обуви (носки, туфли, у мужчин также онучи, ноговицы). Различия проявляются и в стилизации, а стиль одежды- в крое, в основ- ных формах, в способе ношения, в цветовом сочетании и декорировании. По своему типу армянский национальный костюм свободный, открытый, с вырезами по бокам и спереди. Система армянского национального костюма включает западноармянский-Васпуракан, Ахдзник, Туруберан, Высокая Армения, Ширак-Джавахк, Трапезунд, Малая Армения, Киликия и восточноармянский - Айрарат-Тифлис-Парскаайк, Сюник-Арцах, Гугарк, Вайоц Дзор и другие комплексы. Сегодня полностью изменилась роль традиционного костюма. Он вышел из повседневной жизни, утратил свое некогда практическое значение и, став этно- символической чертой национальной культуры, играет роль этнического индикатора. The national costume with its local groups is multifunctional and, being an important cultural element, plays the role of an indicator of social groups, gender and age, and also the spiritual demands of an ethnic community. The national costume is an original sign system that bears definite information about its wearer, disclosed by type, color, pattern, and ornamentation of the set. The national costume, in particular the men’s costume set, being comparatively an open system, is rather flexible towards changes in the historical and cultural, social-economic processes of a given community. In the national costume all elements are of symbolic significance. The Armenian national costume, like the Armenian multidialectal language, is manifold. It resembles a multicolored palette with separate but at the same time proportionate and harmonious colors. There is no "all Armenian" general costume. It is a historically developed system with separate groups that are common in structure. In all groups the costume consists of underwear, outerwear, headdress, decoration, footwear (socks, shoes; for men also foot wrappers, gaiters). The differences are in stylization, demonstrated in pattern, main forms, manner of wearing, color combination, and ornamentation styles. The Armenian costume system comprised the folk dresses of Bardzr Hayk, Vaspurakan, Pokr Hayk, Cilicia, Ayrarat (Yerevan-Tiflis-Parskahayk/Persian Armenia/), Syunik-Artsakh and Lori-Gugark, each of which had their versions. In the late 19th and early 20th centuries, especially after the Armenian Genocide, Armenian national costume began to lose its features. However, in some places, for example, in Syunik-Artsakh, some elements of the local costume have been preserved in purity. In the late 19th and early 20th centuries, especially after the Armenian Genocide, Armenian national costume began to lose its features. However, in some places, for example, in Syunik-Artsakh, some elements of the local costume have been preserved in purity.