Centrum Wojskowe w Gruzji jako jedno z czołowych organów ruchu antysowieckiego (1922–1923)

Abstract

Centrum Wojskowe powstało w marcu 1922 roku jako jedno z czołowych organów ruchu antyradzieckiego. Jego celem było przygotowanie, a następnie poprowadzenie antyradzieckiego powstania zbrojnego. Członkami Centrum byli gruzińscy generałowie i wyżsi oficerowie nominowani przez partie antyradzieckie w Gruzji. Artykuł omawia na podstawie materiałów archiwalnych działalność Centrum oraz aresztowanie i ukaranie jego członków przez władze sowieckie w 1923 roku. Badania opierają się na analizie treści dokumentów i metodzie historyczno-porównawczej oraz krytycznym zrozumieniu i uogólnieniu materiału empirycznego Centrum Wojskowe istniało przez rok. W tym okresie odbyły się dwa spotkania, w których uczestniczyli również członkowie komitetu niepodległościowego. Odbywały się również konspiracyjne zebrania uliczne. Pierwszym zadaniem Centrum było rejestrowanie zwolenników, określenie ilości posiadanej broni i tworzenie struktur w regionach. Niestety nie udało się tego zrobić i Centrum stało się w dużej mierze zależne od partii politycznych. Już latem 1922 roku władze sowieckie wpadły na trop gruzińskich wojskowych wchodzących w skład ośrodka. W marcu 1923 roku aresztowano większość przywódców Centrum. Ogółem aresztowano ponad 50 osób, a około 100 osób było poszukiwanych. Śledztwo sowieckie trwało trzy miesiące, a 19 maja 1923 roku nadzwyczajna komisja skazała na karę śmierci piętnaście osób aresztowanych w sprawie Centrum Wojskowego. Zarzucano im: działalność antyradziecką, przygotowanie powstania, agenturę Ententy. Część aresztowanych skazano na różne kary pozbawienia wolności. Około dziesięciu osób zostało zwolnionych ze względu na ich niewinność. Wyrok wykonano 21 maja o godzinie 4.30 rano.