Bitlis Deputies and Their Activities in the The Republican Period According to the Archival Records of The Grand National Assembly of Turkey (1923–1950)

Abstract

Bitlis, tarihi geçmişi ve kültürel değerleriyle Anadolu’nun önemli medeniyet merkezlerinden biridir. Bu nedenle şehrin tarihinin her dönemini araştırmak ve aydınlatmak hem Bitlis iline hem de “Tarih bilimine” önemli katkılar sunacaktır. Yerel tarih çalışmaları, bölgesel ve ulusal tarih çalışmalarına önemli kaynaklar ve faydalar sağlamaktadır. Tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Bitlis’in Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren sahip olduğu siyasi yaşam alanının ve bu alanda siyaset yapan kadroların gayretleri toplumsal dönüşüm açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmayla Bitlis’in Cumhuriyet Dönemi siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişim süreci, şehri temsil eden milletvekilleri ve yaptıkları faaliyetler çerçevesinde değerlendirmeyi amaçladık. Cumhuriyet döneminde ülke yönetimine egemen olan siyasi kadroların hem yerel hem de ulusal düzeyde hangi siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel tabana dayandıklarının ortaya konulması önemlidir. Genel olarak ülkenin, yerel olarak temsil ettiği şehrin, planlanmış hedefler istikametinde ilerlemesi ve gelişmesi milletvekillerinin becerileriyle yakından alakalıdır. Bu çalışmada Bitlis ilini Cumhuriyet Döneminde (1923-1950) TBMM’de temsil eden milletvekillerinin özgeçmişi ve Meclis faaliyetleri araştırılarak, Bitlis’in bu dönemde TBMM’deki temsil durumu, seçilen kişiler, yapılan çalışmalar ve yaşanan olaylar incelenmiş olup şehrin siyasi ve toplumsal tarihi açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca milletvekillerinin bölgesel ve ulusal sorunları çözme konusundaki yaklaşımları ve faaliyetleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Arşiv kaynakları ışığında hazırlanan bu çalışmada, betimleyici yöntemsel yaklaşım benimsenmiş olup Cumhuriyet Döneminde Bitlis milletvekillerinin biyografileri ve meclis faaliyetleri kronolojik sıraya göre ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Milletvekillerinin özgeçmişlerine ait bilgilere TBMM Arşivinde yer alan sicil dosyaları, Tercümanı Hal Varakaları ve TBMM yayınları olan Türk Parlamento Tarihi (ilk 8 cilt) isimli kitaplardan ulaşılmıştır. Vekillerin seçim mazbataları yine TBMM arşivinden, Genel Kuruldaki çalışmalarına ise Zabıt Cerideleri taranarak elde edilmiştir. Milletvekillerinin diğer siyasi çalışmalarına ulaşmak için Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi’ndeki Bitlis ile ilgili elde edilen belgelerden yararlanılmıştır. Bu çalışmada arşiv kayıtlarından elde edilen belgeler ışığında milletvekillerinin biyografileri ve yaptıkları çalışmalar ortaya konulmuştur. Ayrıca literatür taraması yapılarak konumuza katkı sağlayacak diğer araştırma eserleri de incelenip makale oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda Cumhuriyet Döneminde TBMM’de (TBMM 2-3-6-7-8. Dönemler) Bitlis’i 12 milletvekilinin temsil ettiği görülmüştür. Bu milletvekillerinden Muhittin Nami Bey (2. ve 3. Dönemler) ve Muhtar Ertan (7. ve 8. Dönemler) ikişer dönem vekillik yapmışlardır. Gelinen noktada ele alınan çalışma döneminde Bitlis milletvekilliği görevini ifa eden 10 faklı vekilin özgeçmişi ve meclis çalışmaları incelenmiştir.