Bir Fransız Elçisinin Çıraklık Dönemi: İstanbul Elçiliği Öncesinde Charles Gravier de Vergennes

Abstract

Charles Gravier de Vergennes 18. yüzyılın en önemli Fransız diplomatlarından biridir. Diplomatik hayatının ilk basamaklarını, amcası Chavigny’nin yanında, conseiller d’ambassade (elçilik danışmanı) olarak yer aldığı Fransa’nın Lizbon ve Frankfurt elçilikleri oluşturmuştur. Vergennes, daha sonrasında Koblenz, Hannover ve Stockholm’e Fransa adına elçi olarak görevlendirilmiştir. Fransız monarşisinin savunucusu olması, yürüttüğü başarılı diplomasi faaliyetleri ve etrafında nüfuzlu dostlar barındırması gibi kazanımlar sonucu Fransa Kralı 16. Louis (1774-1792) tarafından Dışişleri Bakanı olarak görevlendirilmiştir. Vergennes, 1774 yılında atandığı bu görevi öldüğü 1787 yılına kadar sürdürmüştür. Ancien Régime’in son büyük bakanlarından olan Vergennes, mevcut İstanbul Elçisi Roland des Alleurs’ün ani ölümü üzerine de 1755 yılında İstanbul’a gönderilmiştir. On üç sene süren ve 3. Osman ve 3. Mustafa’nın hükümdarlığına denk gelen İstanbul elçiliğindeki görevi diplomatik hayatının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Öncesinde Avrupa’nın önemli merkezlerinde yürüttüğü diplomasi faaliyetlerinin ve edindiği tecrübelerin onun İstanbul elçiliğine seçilmesinde belirleyici olduğu açıktır. Bu çalışmada Vergennes’in amcası Chavigny’ye eşlik ettiği Lizbon ve Frankfurt görevleri sırasında Avrupa diplomasisine ve diplomatlık mesleğine dair öğrendikleri, dönemin siyasi olayları çerçevesinde değerlendirilmiştir. Ayrıca Vergennes’in çıraklık dönemi diyebileceğimiz süreci kapsayan bu görevleri esnasında üstlendiği mali konulardaki sorumluluklar, arabuluculuk faaliyetleri, Alman prenslerini Fransa lehinde etkilemek için yapılan maddi yardımların yürütücülüğü ve gizli fonların idaresi ve zaman zaman elçilik yazışmalarını yürütmesi onun danışmanlık görevinin ötesinde bir rolü olduğunu göstermektedir.