An Islamic History written in late Chagatai Turkish

Abstract

İslam medeniyeti çerçevesinde Orta Asya Türk dilinin Karahanlı, Harezm ve Çağatay Türkçesi olmak üzere üç döneme ayrıldığı kabul edilmektedir. Üçüncü ve son dönem olan Çağatay Türkçesi XV. yüzyıldan XX. yüzyıla kadar Orta Asya’da ortak edebî dil olarak varlığını sürdürmüştür. Bu yüzyıllar arasında Çağatay Türkçesi ile manzum ve mensur birçok eser kaleme alınmıştır. Bu dönem eserlerinde çeviri eserler olduğu gibi telif eserler de bulunmaktadır. Dönemin eserleri incelendiğinde manzum eserlerin sayılarının mensur eserlere göre daha fazla olduğu görülmektedir. Ayrıca manzum olarak yazılmış tarih kitaplarının yanında mensur olarak yazılmış olanlara da rastlanmaktadır. Bu makalenin konusunu oluşturan ve Hicri 1301 (Miladi 1883-1884) yılında yazılmış olan İslam Tarihi adlı eser mensur olarak yazılmış tarih kitaplarından biridir. Makalede devam etmekte olan doktora tezinde ele alınarak incelenen Millî Kütüphane Yazma Eserler Bölümü Yz. A 2245 numarada kayıtlı ve katalog kaydında adı “İslam Tarihi” dili “Çağatay Türkçesi” olarak belirtilen eser ele alınmıştır. Eserin müellifi veya müstensihi bilinmemektedir. Makalenin giriş kısmında Çağatay edebiyatı alanında yazılan tarih kitapları hakkında genel bir bilgi verilmiştir. “İslam Tarihi” adlı eserin Çağatay edebiyatında bulunduğu yer tespit edilmiştir. Daha sonra Eserin Tavsifi adlı bölümde esere dair bilgiler ayrıntılı bir biçimde yer almaktadır. Ardından “İslam Tarihi” adlı eserin yazılış amacı, konusundan bahsedilmekte ve eserin bölüm başlıkları sırasıyla verilmektedir. Yine aynı eserin şekil bilgisi ve ses bilgisi özellikleri örnekleriyle incelenmiştir.