AHMED B. İBRÂHÎM ES-SERÛCÎ VE TUHFETU’L-ASHÂB VE NUZHETU ZEVÎL-ELBÂB ADLI ESERİ

Abstract

Serûc’da doğan Aḥmed b. İbrâhîm es-Serûcî (ö. 710/1310), küçük yaşlarda Şam’a oradan da Mısır’a göç etmiş ve burada yaşamını sürdürmüştür. VII/XIII yüzyılın ikinci çeyreği ile VIII/XIV. yüzyılın başları arasında Bahrî Memlükler döneminde yaşamıştır. Bu dönemde ilmî faaliyetler ve ilimle meşgul olanlar her zaman teşvik edilmiş ve âlimler toplumda önemli görevlere getirilmiştir. Bu bağlamda es-Serûcî de dönemin ilim merkezi olan Mısır’daki medreselerde ve camilerde devrin önemli âlimlerinden ders alarak yetişmiş ve burada birçok talebe yetiştirmiştir. Ayrıca kadılık vazifesinden dolayı bir süre dönemin siyaseti içerisinde aktif bir rol oynamıştır. Hususiyetle dinî ilimlerdeki bilgisiyle öne çıkan âlim, bu alanda telif ettiği ve el-Ġâye adını verdiği eserle gerek kendi devrinde gerekse kendinden sonraki asırlarda adından çokça söz ettirmiştir. Hanefi fıkhına dair kaleme alınan el-Hidâye üzerine yazılan bu eser, ilk mufassal Hidâye şerhi olması hasebiyle de önemlidir. Devrin önde gelen âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri öğrenen müellif, bu ilimlerin yanı sıra Arap dili ve edebiyatı alanında da derin bilgi sahibidir. Hocalığı ve kadılığı gibi meziyetlerinin yanısıra müellifin Arap edebiyatına olan ilgisinin en güzel örneği de hiç şüphesiz bu alana dair yazmış olduğu ve tespit edilen tek eseri Tuḥfetu’l-Aṣḥâb ve Nuzhetu Ẕevi’l-Elbâb ’dır. Çok sayıda kaynağın toplanılmasıyla telif edilen bu çalışmada ayet, hadis ve şiirlerden getirilen şevâhidlerle birlikte klasik nesir ve nazım geleneğine ait birçok türe yer verilmiştir. Bu eser, Arap dili ve edebiyatının yanı sıra dinî ilimlerle birlikte tarih, edebiyat tarihi, tıp, sosyoloji ve coğrafya gibi muhtelif alanlara dair bilgiler de içermektedir. Bu çalışmada ilk olarak müellifin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecek akabinde şimdiye kadar bilim dünyasında hakkında hiçbir çalışma yapılmamış olan Tuḥfetu’l-Aṣḥâb ve Nuzhetu Ẕevi’l-Elbâb adlı yazma halindeki eseri müellife aidiyet, yazma eser nüshaları, telif sebebi, muhteva, yararlanılan kaynaklar ve metod gibi açılardan incelenecektir.