A STUDY ON THE CONCEPTS OF 'LADY' IN YENISEY ORHUN AND UIGHUR INSCRIPTIONS

Abstract

Yenisey Yazıtları, Moğolistan’ın kuzeyinde, Yenisey Irmağı kıyısı boyunca dikilen tarihi Türk vesikalarıdır. Orhun Yazıtları sekizinci yüzyılda Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adına dikilen ve Türk kültürel tarihine dair bilgi veren eserler olarak değerlendirilmektedir. Uygur Yazıtları ve yazılı kâğıtlardan derlenen belgeler ise Uygur Kağanlığı dönemine dair bilgi veren tarihi-kültürel bilgi formlarıdır. Çalışmaya konu olan ‘kadın ve eş’ kavramı üzerine incelenen bu eserler, Türk kültüründe ‘kadın ve eş’ bilincini ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Bilinmektedir ki Türk tarihinde kadın, eşinin yol arkadaşı, yönetimde de (ister ev yönetimi olsun isterse de devlet yönetiminde) eşiyle aynı yetkiye sahip olan, meta olarak görülmeyen, hediye olarak çeşitli milletlere sunulmayan, köle olarak satılmayan, değerli bir konumu haizdir. Sahip olduğu bu değerli mevki, günlük yaşamda pek çok surette kelime ile karşılanmıştır; ancak Gökalp’in de belirttiği üzere, “kuma” hiçbir zaman “hatun” olamamıştır. Bu çalışmada Türk kültüründe kadının “adı olduğu” ve pek çok kelime ile karşılandığını; kaç çeşit formda ‘kadın ve eş’ kavramına rastlanıldığı da ortaya konan örneklerle sunulmaya çalışılmıştır.