درک شنیداری ساختهای پرسشی فارسی با رویکرد روانشناسی زبان و کاربرد آن در آموزش زبان فارسی (مقاله علمی پژوهشی)

Abstract

پژوهش حاضر به پردازش ساخت­های پرسشی فارسی اختصاص دارد. پرسش این است که آیا بار شناختی تحمیل‌شده بر ذهن به‌هنگام درک شنیداری جملات حاوی انواع مختلف ساخت­های پرسشی یکسان است و کدام ساخت پرسشی سریع­تر و کدام‌یک کندتر پردازش می­شود. چارچوب نظری مبتنی‌بر زبان­شناسی ساخت‌گرا و رمزگان چندحسی است. حجم نمونه‌ مشتمل‌بر 120 جمله‌ی حاوی ساختار پرسشی و درمجموع 120 واژه و ناواژه‌ی فارسی است. روش پژوهش تصمیم­گیری واژگانی بیناحسی است که در آن نحوه‌ی پردازش جملات حاوی انواع ساخت­های پرسشی با برنامه‌ی نرم­افزاری انداز­ه‌گیری زمان واکنش به هزارم ثانیه بررسی شده است. متغیر مستقل نوع ساخت پرسشی و متغیر وابسته زمان واکنش آزمودنی­ها به محرک دیداری است. آزمودنی­ها 25 نفر دانشجوی 18 تا 30 ساله بوده­اند که در دو گروه مرد و زن مرتب شده­اند. آزمون اول نشان می­دهد که از میان دوازده نوع ساخت پرسشی فارسی تنها نوعی که با بقیه‌ی انواع تفاوت معنی­دار دارد ساخت­های پرسشی حاوی تک­پرسش‌واژه‌ی حرکت­‌کرده در جملات مرکب (نظیر «چیا رو فکر می­کنی او فردا بیاره») است که زمان واکنش به تکلیف تصمیم­گیری واژگانی کم‌تری را در مقایسه با ساخت‌های هم‌پایه گسسته در جملات مرکب و نیز ساخت­های پرسشی انتخابی در جملات مرکب دارد و مبتداسازی پرسش‌واژه با سهولت پردازش همراه است. متغیر جنسیت آزمودنی­ها بر زمان واکنش در این آزمون اثر داشته است. آزمون دوم نشان می­دهد متغیر نوع ساده یا مرکب ­بودن جمله بر زمان واکنش آزمودنی­ها بی­اثر بوده است. از دستاوردهای تحقیق حاضر می­توان برای تدریس زبان فارسی و تدوین مواد آموزشی برمبنای یافته­های عینی روان‌شناسی زبان استفاده کرد.