ШАҒАТАЙ ҰЛЫСЫНДА ИСЛАМ ДІНІ: ТАРИХЫ ЖӘНЕ МҰСЫЛМАН ХАНДАР

Abstract

Монғол империясында ислам, христиандық, иудаизм, буддизм, даосизм және манихейшілік сынды діндер мен діни сенімдер өмір сүрді. Шыңғыс хан мен оның ұрпақтары халықтың рухани өміріне барынша төзімділікпен қарауға тырысты. Алайда билеушілердің арасында кейбірдіндерге бірқатар артықшылықтар бергендер немесе қарсы ұстанымдағы хандар да болды. Бастапқыда Шыңғыс ұрпақтары тәңіршілдікті қолдаса, кейіннен келе жергілікті діндерге бейімділігін көрсетті. Шағатай ұлысының тарихында дін мәселесі өзекті тақырыптардың бірін құрайды. Мемлекеттің дамуы мен экономикалық тұрақтылығы тек жаугершілік соғыспен шешілген жоқ. Шағатайлықтардың өмір сүру салтының өзгеруінде, халықаралық байланыстарды жақсартып, сауда байланыстарын орнатуда ислам дінінің өзіндік рөлі болды.Шағатайұлысының өмір сүрген дәуірі Орталық Азиядағы сопылық тариқаттардың иршадпен белсенді айналысқан кезіне тұспа-тұс келді. Ұлыстың территориясы ислам мәдениеті мен өркениетінің көрнекті орталықтары болған –Бұхара, Самарқанд, Қашқар сияқты ірі қалалары бар аумақтарды қамтып, жергілікті халық пен әскердің басым бөлігі мұсылмандардан құралды. Көшпелі монғол әскери ақсүйектері мен монғол тайпаларының ислам дінінің ықпалында қалуын осылайша табиғи шарттар да орайластырды. XIII ғ.соңы –XIV ғ. басында Шағатай ұлысының әлеуметтік-экономикалық құрылымында тігінен өзгерістер жүзеге асырылды; жергілікті отырықшы ақсүйектердің орнына дінбасылар келді. Дегенмен, шағатайлықтардың арасында ислам діні батыстан шығысқа қарай ұзақ, әрі баяу жүрді.Ислам діні Мубарак хан арқылы шағатайлық хандардың арасына таралды. Одан кейінгі кезеңде Барақ хан ислам дінінің таралуын барынша қолдаса, Тармашырын ханнан кейін түпкілікті орнықты, ислам діні мемлекеттің ресми діні ретінде жарияланды. В Монгольской империи существовали такие религии и верования, как ислам, христианство, иудаизм, буддизм, даосизм и манихейство. Чингисхан и его потомки старались относиться к духовной жизни народа с максимальной терпимостью. Однако среди правителей некоторые ханы давали определенные привилегии некоторым религиям или были против них. Сначала потомки Чингиса поддерживали божественность, но позже они проявили свою склонность к местным религиям.Вопрос религии -одна из важнейших тем в истории Чагатайского улуса. Развитие и экономическая стабильность государства определялись не только войной. Ислам сыграл свою роль в изменении образа жизни чагатайского народа, улучшении международных отношений и налаживании торговых связей.Эпоха жизни Чагатайского улуса совпала с периодом, когда суфийские тарикаты в Центральной Азии активно занимались иршадом. Территория улуса включала в себя такие крупные города, как Бухара, Самарканд, Кашкар, которые были выдающимися центрами исламской культуры и цивилизации, а большинство местного населения и армии состояли из мусульман. Таким образом, природные условия позволили кочевой монгольской военной аристократии и монгольским племенам оставаться под влиянием ислама.Конец XIII века -начало XIV века в социальной и экономической структуре Чагатайского улуса произошли вертикальные изменения; духовенство заменило местную оседлую аристократию. Однако среди чагатайцев ислам распространялся долго и медленно, с запада на восток.Ислам распространился среди чагахтайских ханов через Мубарак хана. В последующий период Барак хан всячески поддерживал распространение ислама, и после Тармаширин хана ислам был окончательно утвержден и объявлен официальной религией государства. Religions and religious beliefs such as Islam, Christianity, Judaism, Buddhism, Taoism and Manichaeism lived in the Mongol Empire. Genghis Khan and his descendants tried to treat the spiritual life of the people with maximum tolerance. However, among the rulers some khans gave certain privileges to some religions or were against. At first, the descendants of Genghis supported divinity, but later they showed their inclination towards local religions.The issue of religion is one of the most important topics in the history of Chaghatai Ulus. The development and economic stability of the state was not decided only by war. Islam had its own role in changing the way of life of Chagatai people, improving international relations and establishing trade relations.The era of life of Chagatai Ulus coincided with the period when Sufi tarikhats in Central Asia were actively engaged in irshad. The territory of Ulus included large cities such as Bukhara, Samarkand, Kashkar, which were prominent centers of Islamic culture and civilization, and the majority of the local population and army consisted of Muslims. In this way, natural conditions allowed the nomadic Mongol military aristocracy and Mongol tribes to remain under the influence of Islam.The end of the 13th century -at the beginning of the 14th century, vertical changes were made in the social and economic structure of the Chaghatai Ulus; the clergy replaced the local sedentary aristocracy. However, among the Chaghatai people, Islam spread long and slowly from west to east.Islam spread among the Chagahtai khans through Mubarak Khan. In the subsequent period, Barak Khan supported the spread of Islam as much as possible, and after Tarmashirin Khan, Islam was finally established and declared as the official religion of the state.