تحلیلی منظور‌شناختی بر ترکیب و همایی گفتمان‌نماها در متون: کاربردی‌شدگی نقش‌ گفتمان نماها

Abstract

در آفرینش گفتمان نویسنده و گوینده روابط بین واحدهای گفتمان را ایجاد می‌کنند و مخاطب هم برای تفسیر گفتمان این روابط را کشف می‌کند. ننظام تولید و شناسایی روابط میان گفتمان‌ها با بهره‌گیری از گفتمان‌نماها محقق می‌شود که بر پایة قواعدی فراگفتمان‌مدار به مدیریت این نظام می‌پردازند. اما مسئلة ترکیب این عناصر موضوع مهمی است و لازم است آثار آن در مدیریت گفتمان بررسی شود. همچنین، ترکیب این عناصر گفتمان‌شناختی به صورت چند‌زبانه مطالعه نشده‌است. این مطالعه با روشی توصیفی و کیفی به مطالعة ترکیب گفتمان‌نماها در پیکره‌های انگلیسی، عربی، و فارسی بر اساس نظریۀ گفتمان‌شناختی انسجام‌ (Schiffrin, 1987, 2006) و الگوهای تحلیلی گفتمان‌نما (Fraser, 2006) و نقش‌نما (Brinton, 1996)پرداخته‌است. نتایج نشان‌داد که از میان گفتمان‌نماهای تفصیلی، تقابلی، استنباطی،و توالی، رتبة اول ترکیب و همایی با 96% به گفتمان‌نماهای تفصیلی، رتبة دوم با 62% به گفتمان‌نماهای تقابلی، و رتبه‌های سوم و چهارم با %54 و 15% به گفتمان‌نماهای استنباطی و توالی متعلق است. در ترکیب گفتمان‌نماها، اولین گفتمان‌نما رابطه‌ای عام را نشان می‌دهد و گفتمان‌نمای دوم به انعکاس رابطه‌ای خاص می‌پردازد. هر چند تحلیل دقیق نقش منظورشناختی این عناصر فراگفتمانی در این پیکره‌ها منجر به کشف یک منظومة سیال طیف نقشی شش‌وجهی برای گفتمان‌نماها گردید. این فرایند سیال و متغیر در آفرینش و تفسیر گفتمان، تحت تاثیر مثلث منظورشناختی فراتفسیر، فراارتباط، و فراگفتمان به وجود می‌آید. در نتیجة تعامل این سه عنصر، نظام کاربردی‌شدگی پدیدار می‌شود. این فرایند باعث ایجاد استنباطات جدید، پیچیده، و خلاق در نقش گفتمان‌نماها می‌گردد که همیشه هم در حال تغییر و نوآوری است.