Streszczenie Artykuł porusza problematykę optymalnego wykorzystania różnych kruszarek udarowych i szczękowych w różnych stadiach rozdrabniania układów technologicznych w celu uzyskania właściwej jakości kruszyw. We wstępie omówiono występujące w kruszarkach elementarne działania sił kruszących i ich związek z efektami rozdrabniania. Zwrócono uwagę, że celem artykułu jest zarysowanie metodyki badañ przy różnych kombinacjach układów technologicznych (rys. 1) oraz rezultatów rozdrabniania (rys. 5-9, tab. 1, 2). Objaśniono przyjęty plan badañ, który składał się z trzech etapów. Pierwsza część badañ dotyczyła warunków przemysłowego procesu produkcji kruszyw w austriackiej żwirowni Viecht, czyli pobrania prób z kruszarek udarowych listwowych, ich analizę i przygotowanie do dalszych badañ. Druga część obejmowała kruszenie surowca oraz analizy produktów z kruszarki szczękowej oraz unikatowej kruszarki udarowej (laboratoria firmy SBM Mineral Processing w Laakirchen), natomiast trzecia część obejmowała kruszenie w kruszarce szczękowej oraz mielenie w młynku kulowym Bonda (laboratoria AGH w Krakowie). Trójczęściowy plan badañ dał możliwość realizacji układów trój- i czerostadialnych (rozdz. 2, rys. 1). Do oceny efektów rozdrabniania w kolejnych stadiach kruszenia wykorzystano wskaźniki zawartości ziaren nieforemnych (wskaśnik płaskości), udział pyłów <1 mm w produktach, stopnie rozdrobnienia oraz zużycie energii, natomiast do oceny efektów rozdrabniania w ostatnim stadium rozdrabniania zastosowano wskaźnik udziału pyłu < 1 mm uzyskanego w mieleniu kruszywa w młynku Bonda przy 100 obrotach (rozdz. 3, rys. 5-9, tab. 1, 2). W podsumowującym rozdziale czwartym zwrócono uwagę na zalety oraz wady stosowania różnych kruszarek w różnych stadiach rozdrabniania. Stwierdzono, że dla produkcji kruszyw żwirowych gruboziarnistych wykorzystywanych w budownictwie czy drogownictwie najkorzystniejsze byłyby układy wielostadialne z kruszarkami udarowymi, ponieważ w nich uzyskuje się ziarna o wysokiej kubiczności i zwiększonej odporności na rozdrabnianie, natomiast kruszarki szczękowe w takim układzie można byłoby spożytkować w celu przygotowywania półproduktów do procesu mielenia przy produkcji kruszyw drobnoziarnistych (mączek).