Yörük Films: A Distinctive Case of Cinematic Practices in the Period of 1960-1980 in Çukurova

Abstract

Çukurova, 17. yüzyılın sonundan bu yana iskân, idari yapı, tarım ve sanayi politikalarındaki radikal dönüşümlerle birlikte insan hareketliliğinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bölge nüfusunun önemli kısmını oluşturan, Çukurova ile Toroslar arasında yaşayan konar-göçer Yörükler de büyük oranda yerleşik hayata geçmişlerdir. Bugün ekonomik faaliyet olarak konar-göçerliğe nadiren rastlanılsa da Yörüklük kültürel olarak yaşatılmaktadır. 1950’lerden itibaren sinemamızda yoğunlaşmaya başlayan köy ve özellikle de Yörük filmlerine yönelik talebin Çukurova’da karşılığını bulması bu kültürel durumla bağıntılıdır. Bu çalışmada Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle, Toros yayla köylerinde 1960–1980 yılları arasında gerçekleşen seyir deneyimlerinin soruşturulduğu araştırmada seyircilerin anımsadığı filmler yorumlanmaktadır. Sözlü tarih çalışmaları, katılımcıların adıyla anımsadığı az sayıda filmin Yörük kültürü ve köy yaşamıyla bağları olduğunu açığa çıkarmıştır. Filmlerin bazıları ana temalarını Yörük söylence ve mitlerinden almakta; bazıları ise bu köylerde doğup büyüyen yazarların öykülerine dayanmaktadır. Dolayısıyla, bu filmlerin anlatı yapıları ve öykülemeleri yereldir. Filmlerin biçimsel ve bağlamsal değerlendirilmelerinin ardından görülmüştür ki, bu yerellik filmlerin biçim ve içerik özellikleri açısından bir örüntü oluşturacak denli baskındır. Ayrıca bu filmlerin üretim, dağıtım ve gösterim pratikleri de bir dönemi nitelendirecek denli yerel ve kendine özgüdür. Bölge işletmeciliği modeliyle birlikte bu filmler yerelden gelen talebi bizatihi yerel özelliklerle donanarak karşılamış ve talebi ikame ederek yıllar sonra dahi anımsanacak izler bırakmıştır.