Yazın Kişi Adbilim Açısından Ahmet Mithat Efendi’nin Roman Kahramanları

Abstract

Adbilimi içerisinde yer alan kişi adbilimi, insanlara verilen adları inceleyen bir alandır. Kişi adbilimin bir alt dalı olan yazın kişi adbilimi de roman, hikâye, şiir, sinema ve tiyatro gibi yazınsal metinlerde isim verme geleneği ile isimlerin eserlerdeki işlev ve etkileri üzerine çalışmalar yapmaktadır. Yazar; eserin amacına uygun olarak kullandığı her adı, soyadı, lakabı, ünvanı deneyerek, değiştirerek özenli bir arayışın sonucunda oluşturmaktadır. Edebî eserlerde toplumsal ve fikrî anlamlar yüklenen bu isimler kahramanların kişilik özelliklerini yansıtmaktadır. Tanzimat Dönemi’nde birçok türde eser vermiş olan Ahmet Mithat Efendi, popüler romanın en tanınmış isimlerinden olmuştur. Üretken bir yazar olan Ahmet Mithat Efendi, iki yüz elliden fazla eser yazmış ve döneminde “Yazı Makinesi” lakabıyla tanınmıştır. Yazar, toplumu eğitmek amacıyla yazdığı birçok eserinde kahramanın kişilik ya da fiziksel özelliklerine uygun olarak ad verme işlemini gerçekleştirmiştir. Bu çalışmada yazarın eserleri içerisinden belirlenmiş olan Yeryüzünde Bir Melek, Çengi, Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Bahtiyarlık, Paris’te Bir Türk, Dürdane Hanım, Hüseyin Fellah, Taaffüf, Karnaval, Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş romanlarında yer alan başkahramanların isimleri yazın kişi adbilim açısından değerlendirilmiştir. İsimlerin anlamı, kökeni, yapısı belirtildikten sonra isimler, yazın kişi adbilim açısından Debus’un sınıflandırmasına göre incelenmiş ve kullanılan isimlerin kahramanların karakterleriyle olan ilişkisi ortaya çıkarılmıştır.