XVII. YÜZYIL SONLARINDA KÖSTENDİL (ILICA), RADOMİR VE SİRİŞNİK KAZALARINDA İDARE, NÜFUS VE YERLEŞİM

Abstract

Köstendil, günümüzde güneybatı Bulgaristan’da bir şehirdir. Bulgaristan, Sırbistan ve Makedonya sınırlarının kesiştiği bölgede bulunmakta olup, 1372 yılında I. Murad tarafından savaşılmadan hâkimiyet altına alınan bir Balkan şehridir. Osmanlı’ya sadakatini bildiren yöneticisi Konstantin tarafından idare edilmesine izin verilmiştir. 1395’de onun ölümünden kısa bir süre sonra şehir, Rumeli Beylerbeyliği’ne bağlı bir sancak haline getirilmiştir. XV. yüzyıl Köstendil’in Türk-İslâm şehri kimliğini kazanmaya başladığı bir dönemdir. Bu yüzyılda mimarî ve bayındırlık alanında önemli gelişmeler kat edilmiştir. XVI. yüzyıla ait tahrir defterlerinden de anlaşılacağı üzere bu durum şehrin nüfus artışında etkili olmuştur. XVI. yüzyıl sonlarına doğru tahrir defterlerinin yerini avârız defterleri almıştır. Bu defterler Osmanlı demografi ve iskân tarihi araştırmalarında tahrir defterleri kadar açıklayıcı veriler sunmasa da, mufassal ve icmal özellikteki çeşitleriyle söz konusu alanlarda günümüze ışık tutmaktadırlar. Bu çalışmada, 1695’te Köstendil sancağına tabi Köstendil (Ilıca), Radomir ve Sirişnik kazalarına bağlı mahalle ve köylerin avârız defterine göre nüfus bakımından değerlendirmesi yapılacaktır. Bu defter ile bir önceki avârız tahriri olduğu anlaşılan 1668 tarihli defter karşılaştırılarak nüfusun iki farklı tarihteki değişimi ele alınacaktır. Şehir merkezine bağlı mahalleler ile köylerde yaşayan Müslüman ve gayrimüslim nüfus durumu tespit edilerek, ikisi arasında bir oranlama yapılacaktır. Böylece nüfusun dinî yapısı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Yerleşim birimlerinde sakin reaya nüfusu ile askerî nüfus sayıları tespit edilerek, bunların şehir nüfusu içindeki durumu üzerinde durulacaktır.