Wyznaczanie statutu rzeczowego rzeczy ruchomych w stosunkach polsko-ukraińskich

Abstract

Umowa z dnia 24 maja 1993 roku między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, poza art. 34 ust. 1, nie zawiera norm kolizyjnych miarodajnych dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych. Tymczasem ze względu na łatwość przemieszczania ruchomości między terytoriami państw, powszechność i znacznie mniejszy stopień sformalizowania obrotu nimi, trudności w ustaleniu ich właściciela lub osób uprawnionych z innych praw rzeczowych, podatność na dyspozycje faktyczne nie oparte na woli właściciela, a z drugiej strony daleko idące różnice w sposobie uregulowania ich reżimu prawnego w prawie materialnym poszczególnych państw, to właśnie w ich przypadku pojawia się najwięcej problemów praktycznych, których rozwiązanie wymaga ustalenia prawa właściwego. Prawdopodobieństwo wystąpienia tego typu problemów w stosunkach polsko-ukraińskich w ostatnim czasie wzrosło ze względu na zjawisko masowej migracji ludności z Ukrainy do Polski, któremu towarzyszy przemieszczanie rzeczy ruchomych przez granicę państwową na niespotykaną dotąd skalę. W związku z brakiem odpowiednich regulacji w postanowieniach umowy o pomocy prawnej z 1993 r., polskie i ukraińskie sądy stoją przed koniecznością stosowania w tej kategorii spraw własnych norm kolizyjnych. Tymczasem różnice pomiędzy przyjętymi w nich rozwiązaniami mogą skutkować zastosowaniem norm merytorycznych należących do innego porządku prawnego jako prawa właściwego w danej sytuacji faktycznej, co stwarza ryzyko zjawiska „forum shopping”.Artykuł poświęcony jest analizie metod wyznaczania prawa właściwego dla stosunków prawno-rzeczowych i posiadania rzeczy ruchomych w relacjach polsko-ukraińskich na tle polskich i ukraińskich norm kolizyjnych, występujących między nimi podobieństw i różnic, problemów wynikających z różnic w merytorycznym prawie rzeczowym obu państw i sposobów ich przezwyciężania. Zawiera także propozycję uzupełnienia umowy o pomocy prawnej z 1993 r. o jednolite normy kolizyjne służące wyznaczaniu statutu rzeczowego ruchomości, wzorowane na wybranych rozwiązaniach zaczerpniętych z prawa krajowego polskiego i ukraińskiego.