Wykluczenie bonum coniugum w doktrynie i orzecznictwie Roty Rzymskiej

Abstract

Wprowadzenie w kan. 1055 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. wzmianki o ukierunkowaniu małżeństwa ku dobru małżonków stanowi uwieńczenie długiego procesu, w którym znaczącą rolę odegrał Sobór Watykański II, przede wszystkim konstytucja duszpasterska Gaudium et spes. W dokumencie tym podkreślono, że małżeństwo skierowane jest ku bonum coniugum ze swojej natury, a więc z zamysłu Stwórcy wobec owej wspólnoty życia i miłości mężczyzny i kobiety. Pozwoliło to przyjąć, że istotą tego dobra jest wzajemne obdarowanie się sobą przez małżonków. W odkryciu tym nie bez znaczenia pozostaje również wkład doktryny i orzecznictwa Roty Rzymskiej, gdzie dostrzeżono, iż jednym z istotnych elementów instytucji małżeństwa (zawartym w pojęciu ius ad commmunionem vitae) jest skierowanie tego związku ku dobru małżonków. Treść prawną pojęcia bonum coniugum należy upatrywać w tym, co Bóg zamierzył w stosunku do mężczyzny i kobiety związanych małżeństwem. Przedmiotem wykluczenia dobra małżonków jest skierowanie małżeństwa ku temu dobru. Wykluczenie pozytywnym aktem woli bonum coniugum in principio suo (jako istotnego elementu małżeństwa) skutkuje nieważnością tego związku (kan. 1101 § 2). W dowodzeniu wykluczenia dobra małżonków (in principio suo) stosuje się trzy „klasyczne” dowody, jak w stosunku do każdej formy symulacji.