Vrijheid van meningsuiting en godsdienst versus het nondiscriminatiebeginsel

F Van Schaik

doi:10.17159/1727-3781/2000/v3i2a2888

Abstract

A certain tension between freedom of expression and the proscription of discrimination is present in post World War II international law. This tension is dealt with differently in different jurisdictions. This contribution addresses the manner in which the lawgiver and courts of the Netherlands have approached the matter.With reference to the relevant legal sources, the manner in which the law dealt with insult (especially of Jews and Roman Catholics) in the first half of the twentieth century is described, followed by a description of the reaction of some countries to the Convention on the Eradication of All Forms of Racial Discrimination (CERD). The Netherlands government chose to build its implementation of CERD on the existing law of insult, making insult on grounds of race, religion, life view, gender or sexual orientation punishable. This has created a specific tension regarding the freedom of expression in insult cases.The relevant jurisprudence is discussed under three headings: * suspected antisemitism * extreme rightist politics * history writing on World War II and nazismThe wish of the Netherlands government has been to deal with the combating of racial discrimination in a manner which would not lead to undue limitations on the freedom of expression. Partly due to the nature of CERD, which was ratified by the Netherlands without reservation, the implementing legislation has however made strong inroads into freedom of expression. In the jurisprudence race was given a wide meaning while the courts held on to the doctrine on insult not requiring animus iniuriandi and accepting dolus eventualis as sufficient. Thus racial insult is easily established, limiting freedom of expression to a larger extent than in countries such as the USA and UK.

Highlights

De verhouding tussen het verbod op discriminatie naar ras en de vrijheid van meningsuiting en godsdienst in het Nederlandse Recht
Hoge Raad en Hof registerHoge Raad 16 apr 1996 Nederlandse Jurisprudentie 527 Hoge Raad 21 feb 1995 Nederlandse Jurisprudentie 452 Hoge Raad 18 okt 1988, 1989 Nederlandse Jurisprudentie 476 Hoge Raad 6 dec 1983 Nederlandse Jurisprudentie 84 601 Hoge Raad 29 apr 1940 Nederlandse Jurisprudentie 831 Hoge Raad 19 feb 1940 Nederlandse Jurisprudentie 754 Hoge Raad 17 apr 1939 Nederlandse Jurisprudentie 927 Hof Den Haag 9 dec 1971, 1972 Nederlandse Jurisprudentie 139 Hof Leeuwarden 16 mrt 1989 Nederlandse Jurisprudentie 810 Afkortinge

Summary

Mr F van Schaik te Rotterdam

Na de Tweede Wereldoorlog heeft het internationale recht een aantal mensenrechtenverdragen voortgebracht. Artikel 137 c Sr (oud) heeft vanwege de keuze die de wetgever heeft gemaakt bij zijn afweging tussen non-discriminatie en vrijheid van meningsuiting, slechts een beperkte rol gespeeld bij de bestrijding van het georganiseerde antisemitisme van de jaren dertig. Zoals wij hierna bij de bespreking van de jurisprudentie zullen zien is dit in elk geval voor de discriminatie op grond van ras een onhoudbaar onderscheid gebleken, met als gevolg dat de door de regering gemaakte keuze, de facto voor de bestrijding van rassendiscriminatie, een veel grotere beperking van de vrijheid van meningsuiting is gaan opleveren dan de minister stelde te beogen. Artikel 137 e stelt strafbaar het anders dan ten behoeve van zakelijke berichtgeving openbaar maken van uitlatingen die naar men weet of kan weten beledigend zijn of aanzetten tot haat of discriminatie op grond van ras, godsdienst, levensovertuiging, geslacht of seksuele gerichtheid. Derde groep zaken heeft betrekking op geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog, en het nationaal socialisme

Vermeend antisemitisme

Nazisme en revisionisme

Hoge Raad en Hof register