Usûlde Hayaletin Ardından Gitmek: Görünmeyen Darplar

Abstract

Usûl kaidesinin profesyonel müzik endüstrisindeki performans biçimine odaklanıldığında yazılı nazariyatta tanımlanmış usûllerden ziyade, icracılar tarafından şekillendirilen ve çoğu Arap müzik kültürü ile kurulan kültürel etkileşimin izlerini taşıyan ritim kalıplarının mevcut olduğu ifade edilebilir. Bu usûller, kullanılan vurmalı çalgıların yapısal özellikleri ve icra teknikleri dolayısıyla çeşitli biçimlerde standartlaşmış kalıplar haline gelmiştir. Popülerleşmiş çeşitli ezgilerin bestelenme sürecinde notada belirtilmemiş türlü süslemelerin icracılar tarafından melodik yapıyı zenginleştirmek maksatlı eklemlendiği bilinmektedir. Bu bağlamda ritim çalgılarında da usûl kaidesinde belirtilen darpların dışında kalan çeşitli nüanslar kullanılması ile süslemeli varyantlar ortaya çıkmaktadır. Müzik literatürüne yerleşmiş olan Ghost (hayalet) adı verilen ve ince detaylar barındıran ancak notasyonda görülmeyen, çoğu zaman icracının yorumlama biçimine ya da icra tekniğine dayalı olarak farklılıklar gösteren darplar, müzik icrasının zenginleşmesi noktasında önemli ancak göz ardı edilen ince bir ayrıntı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede, müzik endüstrisinde icracıların sıklıkla kullanmayı tercih ettiği Vahde adlı ritim kalıbının kullanıldığı Rüzgar Söylüyor ve Sorma Bana Nafile adlı iki eser analiz edilmiştir. İcra edilen iki eserde söz konusu ritim kalıbı ve kullanıldığı sözlü bölüm Finale nota yazım programının 25.5 sürümü ile notaya alınmıştır. İkili partisyon biçiminde yazılan bu notasyonda üst satır eserin melodik notasını, alt satır ise albüm kaydında duyumsal açıdan en fazla duyulan çalgı olan darbuka ile vurulan darpları ifade etmektedir. Alt satırda Aksan sembolü ile gösterilen darplar, usûl icrasındaki güçlü vuruşları belirtmektedir. Parantez içinde gösterilen darpların açılımı ise metin içerisinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Vahde usûlünde söz konusu görünmeyen darp eklentileriyle ortaya çıkan süslemeli biçiminin müzik endüstrisinde sıklıkla kullanılan süslemeli biçiminden daha fazla darp içerdiği sonucuna ulaşılmış, bu bakımdan da darp açısından zengin bir icranın ortaya çıktığı ifade edilmeye çalışılmıştır. Melodi ve usûl ekseninde yapılan analiz çalışmalarında, usûl darpları Düm ve Tek vuruşlarıyla ifade edilmektedir ancak bu iki temel vuruşun dışında kalan darplar icra sırasındaki ince nüansların da göstergeleri arasında sayılabilir. Çoğunlukla eser analizlerinde yer verilmeyen bu görünmeyen darpların ortaya çıkardığı zenginleşmiş icra biçimine dair somut bulgular ile bu alanda yapılan çalışmalara katkı sunulması hedeflenmiştir.