Types of Spiritual Punishments Qualified as Tâbî, Takmîlî ve Ta’zîr in Islamic Criminal Law

Abstract

İslâm ceza hukukunda, “bireyin ve toplumun menfaatini korumak için Şâri’in emir ve yasaklarının ihlaline bağlanan yaptırım ve işlediği suç karşılığı kişiye verilen elem” şeklinde tanımlanan “ceza”nın genel şekliyle maddî ve manevî olmak üzere iki türü vardır. Cezaî müeyyideler bedene, hayata, hürriyete ve mal varlığına yönelik olabileceği gibi kişinin manevî şahsiyetine yönelik de olabilir ve bazen bunların birkaç tanesi birlikte bulunabilir. Maddî ceza söz konusu yaptırımlar içerisinde en ağırı olarak kabul edilip, bedenî veya fizikî ceza şeklinde nitelendirilmekteyken, manevî ceza ise kişinin ruhunda fiziksel cezadan daha derin izler bırakan, psikolojik ve ruhsal boyutlu bir ceza türü olarak isimlendirilmektedir. Bu tür cezalar; suçun çeşidi ve suçlunun durumuna göre soğuk davranmak, baskı oluşturmak, nasihat vermek, uyarmak, kınamak, azarlamak, tehdit etmek, teşhir etmek vb. şekillerde uygulanır. Hemen her suça tek tip ceza verilmesinin suç-ceza dengesini kuramadığı, suçlunun ıslahına ve suçların azalmasına yeteri kadar katkıda bulunamadığı ve caydırıcılık fonksiyonuna sahip olamadığı görülmektedir. İslâm ceza hukukunda, hapis cezasının yanı sıra hukukîlik içeren aslî cezaya tâbî, tekmîlî ve ta’zîr nitelikli manevî cezaların, söz konusu amaçlara ma’tûf, etkili ve de yaygın bir cezaî müeyyide çeşidi olarak tatbik edildiği görülmektedir. Bu türden manevî cezaların genel gayesi; suç-ceza arasındaki dengeyi kurmak, suçlunun etkin pişmanlığını sağlamak ve mağdur olan tarafı teskin etmektir. Ayrıca suçlunun ıslahına katkıda bulunmak suretiyle, kamu düzenini korumak ve toplum yararının devamlılığını sağlamaktır. Bu bağlamda araştırmada, İslâm ceza hukuk sisteminde aslî cezaya tâbî, tekmîlî ve ta’zîr nitelikli manevî ceza türleri tespit edilerek bu cezaların genel özellikleri ile bireysel ve toplumsal bağlamda fonksiyonu değerlendirmeye tabi tutulmuştur.