Aristoteles’in Poetika’sı Bağlamında İslam Dünyasında Tragedya: Yunanca, Süryanice, Arapça Tercüme, Şerh, Telhis Sürecinde Tragedya

Abstract

Aristoteles’in Poetika adlı eseri 9. yy. sonu ile 10. yy.’ın başlarında Süryaniceye tercüme edilmiştir. Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus el-Kunnâî (Yûnânî) (ö.940) tarafından ise Süryaniceden Arapçaya tercüme edilmiştir. Günümüze ulaşan bu tercüme Paris’te Bibliotheque Nationale Arapça yazmalar kısmında 2346 sayısıyla numaralandırılmıştır. Bu Arapça tercümenin yanı sıra Poetika’nın Süryanice-Aramice tercümesinin küçük bir parçası günümüze ulaşa-bilmiştir. Tragedya hakkındaki bu Süryanice fragman, Severus bar Şakko’nun (Yaᶜḳûb bar Şakko) (ö. 1241) “Diyaloglar Kitabı”nda (‘Ktaba da-Dyalogo) yer almaktadır. Makalemizde “Poetika’nın Süryaniceden Arapçaya ilk tercümeleri hakkında bilgi verilerek Severus Bar Şakko’nun Süryanice fragmanında ve Mettâ b. Yûnus’un Poetika tercümesinde tragedyanın nasıl tanımlandığı Aristoteles’in tragedya tanımlaması ile karşılaştırılmalı olarak incele-necektir. Mettâ b. Yûnus (ö.940) ve İbn Rüşd’de (ö. 520/1126) medih sanatı; Fârâbî (ö. 339/950) ve İbn Sînâ’da (ö. 428/1037) ise tragedya olarak anılan söz konusu türün nitel ve nicel analizi yapılacaktır. Tragedyanın nitel analizinde Aristoteles’in Poetika’sında yer verilen tragedyanın altı ögesi; muthos (öykü), ethos (karakter), leksis (sözel ifade), dionoia (düşünce), opsis (sahne düzeni), harmonia (harmoni) ele alınacaktır. Nicel anali-zinde ise “prolog, episodlar, eksodos, koro şarkısı” ögeleri ele alınarak nitel ve nicel ögele-rin Mettâ b. Yûnus, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’ün eserlerine nasıl nakl edildiği ve nasıl yorum-landığı incelenecektir.