The use of the concept of “Perişan” (Miserable) in Divan by Nef’i

Abstract

17. yüzyıl Türk edebiyatında önemli bir yeri olan
 Nef´i’nin sanatına güvenen, bildiğini söylemekten çekinmeyen bir
 karakteri vardı. Zaman zaman hırçın, tutarsız, saldırgan olmuştur. Sanatkâr
 kişiliğinde gelenek kıskacından kurtulma isteği görülür. Olgunluk döneminde
 bütün İran şairlerine karşı üstünlük iddiasında bulunur. Ancak Örfî ve Enverî’den
 ihtiyatla söz eder. Türk şairler içerisinde başta Bâkî olmak üzere Fuzûlî,
 Şeyhülislâm Yahyâ, Şâhidî (İbrâhim Dede) gibi şairlere nazireler kaleme
 almıştır. Nef´i’nin şiiri üç kavramla özetlenebilir: Övgü, övünme ve yerme. Divan
 şiirinde kendine has bir üslup oluşturmayı başaran Nef´i, şiirini
 mübalağa ile beslemiştir. Düşüncelerini mazmunların arkasına saklanmadan açıkça
 ifade eder. Anlamdaki derinleşmeyi ve yoğunlaşmayı zengin hayaller ile sağlar.
 Şiirinde anlamda kapalılık ve sanat endişesi hissedilmez. Kelime oyunları
 yapmak yerine manaya, mazmuna, ahenge ve musikiye önem verir. Sebk-i Hindi
 akımının dil ve üslup anlayışına bağlı olmasına rağmen bu akımın şairleri
 arasında gösterilmez. Dilinin oldukça sağlam olduğu söylenebilir. Yabancı
 kelimeleri fazlaca kullanmıştır. Kasidelerinde debdebeli, yabancı kelimelerden
 oluşan terkiplerle dolu bir dil görülür. Ancak gazellerindeki dili,
 kasidelerine göre daha sadedir. Yenişehirli Avni Bey’e kadar bazı şairler
 bilhassa kaside sahasında onun ustalığını kabul etmişlerdir. Nef´iyâne
 söyleyişin/tarzın sahibidir. Şiirlerine farklı dönemlerde nazireler
 yazılmıştır. Onun tesiri Namık Kemal, Ziya Paşa ve Tevfik Fikret gibi şairlere
 kadar ulaşmıştır. Bu çalışmada, Nef´i’nin “perişan” kavramına yüklediği
 anlamları ve kelimenin hangi kavramları vasıflandırdığı, hangi kelimelerle
 alakalı kullanıldığı ele alındı. İncelemede “perîşân”, “perîşânî”, “perîşânlık”
 kelimeleri esas alındı. Elde edilen bulgular başlıklar hâlinde sıralandı. Nef´i gibi divan şiirimizin
 büyük bir şairinin Divan’ında kelimenin hangi manalarla ne şekilde yer
 aldığı belirlendi. Ayrıca çalışma ile divan şiirinin estetik dünyasının
 belirlenmesi yönünde yapılacak daha genel araştırmalara katkı sunmak
 hedeflendi.