The Science of Wad‘ and “el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye” (Study and Review)

Abstract

Vaz‘ ilmi, dış dünyadaki varlık veya nesnelerin insan zihnindeki suretleri olan manalar ile bu manaları simgeler yoluyla zihin dışına aktaran lafızlar arasındaki ilişkinin ne şekilde ve hangi yollarla kurulduğunu incelemektedir. Hicrî VIII. asırda kelam, usul ve dil âlimi Ebü’l-Fazl ‘Adudüddîn el-Îcî’nin er-Risâletü’l-vaz‘iyye adlı risalesiyle bağımsız bir literatür olarak incelenmeye başlamıştır. Ebü’l-Kâsım es-Semerkandî, Abdurrahman el- Câmî, Kemâlüddîn eş-Şirvânî ‘İsamüddîn el-İsferâyînî, Seyyid Şerif el-Cürcânî, Seyyid Muhammed el-Kefevî ve Seyyid Hafız es-Sirozî gibi sonraki müelliflerin metinleriyle gelişimini sürdürmüştür. Son döneme gelindiğinde alana dair birçok eser telif edilmiştir. Bu eserler arasında Eğinli İbrahim b. Halil Efendi’nin Metnun fi’l-vaz‘ adlı risalesi, önceden beri tartışılagelen vaz‘ meselelerinin tamamını teorik ve pratik düzlemde sistemli olarak ele alma ve vaz‘ bilgisini bilimin konusu haline getirme noktasında gösterdiği çabayla dikkat çekmektedir. Makalenin konusu olan el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye, sözü edilen eserin şerhidir. Bu çalışmada özellikle muhtevanın geliştirilmesi ve meseleler hakkında yapılan tartışmaların tespit edilmesi açısından vaz‘ ilmine büyük katkıları olduğuna inandığımız bir metnin vaz‘ literatürüyle birlikte değerlendirmesi yapılacaktır.