The Relationship between Organ Donation Attitudes and Religiosity

Abstract

Dünyada organ bağışı, milyon başına düşen kadavra donör sayısı (pmp) olarak beklenilenin altında seyretmektedir. Dünyada milyon başına düşen kadavra donör sayısı en fazla olan ülke İspanya’dır. 2019 yılında, İspanya’da milyon başına düşen kadavra donör sayısı 48,9 olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de ise 2019 yılında milyon başına düşen kadavra donör sayısı 7,54 olarak belirlenmiştir. Ülkemizdeki organ bağışçı sayısının düşük olmasının altında birçok neden yatmaktadır. Dini gerekçelerle organ bağışı yapılmaması ve bu konuda yeteri kadar bilinçli ve bilgili olunmaması en başta gelen nedenlerdendir. Yapılan çalışmalara bakıldığında organ bağışı tutumlarında dindarlık veya din belirleyici ve büyük bir etken olarak görülmektedir. Ülkemizdeki dindarlık oranı değerlendirildiğinde organ bağışı tutumlarına yönelik davranışlar daha da önem kazanmaktadır. Bu nedenle literatürde din ile organ bağışı ilişkisini araştıran çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın yapılma amacı literatürdeki dindarlık ile organ bağışı arasındaki ilişkiye yönelik ihtiyacı karşılamaktır. Buna bağlı olarak araştırmada şu hipotezler test edilmiştir: 1. Cinsiyete göre organ bağışı tutumlarında farklılaşma vardır. 2. Cinsiyete göre dini ibadet ve bireysel dindarlıkta farklılaşma vardır. 3. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu ile dini ibadet ve bireysel dindarlık arasında pozitif yönde korelasyon ilişkisi bulunmaktadır. 4. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutuyla tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusu arasında negatif yönde ilişki vardır. 5. Dini ibadet, yardımseverlik ve ahlak/inanç değerlerini, tıbbi ihmal korkusunu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır. 6. Bireysel dindarlık, yardımseverlik ve ahlak/inanç değerlerini, tıbbi ihmal korkusunu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır. 7. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu, tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır.Bu çalışmada dindarlık ile organ bağışı tutumları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Dindarlık, bireysel dindarlık ve dini ibadetler olarak iki ayrı değişken olarak ele alınmıştır. Organ bağışı tutumlarının ise pozitif ve negatif olmak üzere iki yönü bulunmaktadır. Organ bağışı tutumunun pozitif yönünü; yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri, negatif yönünü ise tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusu temsil etmektedir. Çalışmanın örneklemi 205 (E: 26,3%, K: 73,7%) üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Örneklemin yaş ortalaması 21.56’dır. Çalışmada organ bağışı tutum ölçeği, dini ibadet ölçeği ve bireysel dindarlık ölçeği kullanılmıştır. Organ Bağışı Tutum Ölçeği, Parisi ve Katz (1986) tarafından geliştirilmiş, Kent ve Owens (1995) tarafından tekrar revize edilmiştir. Sayın (2016) ise organ bağışı tutum ölçeğini Türkçe’ye uyarlamıştır. Dini İbadet ölçeği Ayten (2012) tarafından geliştirilmiştir. Bireysel Dindarlık Ölçeği ise Zagumny vd. (2012) tarafından geliştirilmiş, Ayten (2012) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Çalışmada kullanılan ölçeklerin tümü istatistiki olarak güvenilir ve geçerlilik testlerinden geçmiştir. Çalışmanın sonuçlarına bakıldığında; cinsiyet farklılaşmasına göre organ bağışı tutum ölçeğinin olumsuz alt boyutu olan bedensel yaralanma korkusu boyutunda istatistiki olarak anlamlı düzeyde farklılaşma bulunmuştur. Ayrıca cinsiyete göre dini ibadet konusunda da gruplar arasında farklılaşma tespit edilmiştir. Bireysel dindarlık ile yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri arasında korelasyon ilişkisi bulgulanmıştır. Dahası organ bağışı tutum ölçeğinin kendi alt boyutları arasında da anlamlı düzeyde korelasyon ilişkisi saptanmıştır. Bireysel dindarlık ile organ bağışının olumlu alt boyutu olan yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu arasında regresyon ilişkisi olduğu ortaya koyulmuştur. Organ bağışı tutumu ölçeğinin ahlaki, dini ve pro-sosyal boyutunu oluşturulan yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu ile organ bağışı tutumu ölçeğinin olumsuz alt boyutları olan tıbbi ihmal korkusu boyutu ve bedensel yaralanma korkusu boyutu arasında ise negatif yönde regresyon ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.