The Position of Ahmad ibn Hanbal in Early Sufi Works

Abstract

Bu çalışmada klasik tasavvuf eserlerinde Ahmed b. Hanbel’in konumu ele alınacaktır. Bu eserlerde erken dönem sûfîlerinin görüşlerine yer verilmektedir. Sûfîlerin görüşlerine yer verilmekle birlikte İslam düşünce tarihinde tanınmış ulemanın fikirlerine de zaman zaman temas edilmiştir. Söz konusu ulema içerisinde fıkıh mezhebi kurucuları da bulunmaktadır ve hatta aynı isimler sûfî şahsiyetler içerisinde zikredilmiştir. Bunlardan birisi de Hanbelî mezhebinin kurucusu Ahmed b. Hanbel’dir. Araştırmamızın amacı Ahmed b. Hanbel’in erken dönem tasavvuf klasiklerindeki konumunu tespit etmektir. Çalışmada Ahmed b. Hanbel’e yer veren ve vermeyen klasik tasavvuf eserleri değerlendirilmiş ve ardından Ahmed b. Hanbel’in takvası, fıkhî yönü ve tasavvuf konularına yaklaşımı ortaya konulmuştur. Araştırmada doküman analizi yöntemi benimsenmiş ve dağınık bilgiler toparlanarak yorumlanmıştır. Çalışmanın kapsamı klasik eserlerden el-Lümaʿ, et-Taʿarruf, Kûtu’l-kulûb, Hilyetü’l-evliyâ, Tabakâtu’s-sûfiyye, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Keşfü’l-mahcûb ve İhyâu ulûmi’d-dîn ile sınırlandırılmıştır. Nihayetinde söz konusu eserlerde Ahmed b. Hanbel’in fikirlerine değer verilmiş ve yine bu kitaplarda onun dînî yaşantısı örnek gösterilmiştir. Buna ilaveten Mihne sürecindeki tavrından sûfîler tarafından da övgüyle bahsedildiği anlaşılmıştır.