Tanzimat Dönemi’nde Gazetecilik ve Haber Çevirileri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Osmanlı Devleti’nde modernleşme ve batılılaşma hareketlerinin hız kazandığı dönem olan Tanzimat dönemi ortaya çıkan yeni edebiyat ve yeni metin türleri açısından özel bir yere sahiptir. Siyasal yönden geri kalmanın etkileri her alanda kendini gösterdiği gibi, sosyal hayatta ve sanatta da açıkça görülür. Batıdaki yenilik ve gelişmeler tüm dünya gibi Türk aydınların da dikkatini çekmiş ve bu doğrultuda adımlar atılmaya başlanmıştır. Özellikle Avrupa’ya gönderilen aydınlar, çeviri yoluyla edebiyata başka bir yön vermede öncülük etmişlerdir. Gazetecilik alanında da yenilik hareketleri kendini göstermiş ve gazete dilinde de değişimler olmuştur. Tanzimat gazeteciliği aynı zamanda yeni edebiyatın temellerini de oluşturmuştur. Çeviri yoluyla edebi dizgeye kazandırılan makale, deneme, köşe yazıları gibi yeni türler sayesinde edebiyatta da yazım türleri çeşitlenmiştir. Yabancı dilde yazılan gazeteler ve çeviri haberler ile ortaya çıkan dil çeşitliliği Türkçenin değişimine de yol açmıştır. Bu çalışmada, yeniliklerin gerçekleştiği bu dönemde çevirinin gazetecilik yoluyla bu değişimleri nasıl yansıttığının, kültür aktarımı için nasıl bir araç haline geldiğinin, çeviri haberlerde kullanılan erek dilin genel olarak nasıl olduğu ve erek dili ne yönde değiştirdiğinin, gazetelerde ne tür çeviri haberlere yer verildiğinin, çeviri haberler sayesinde erek yazın dizgesinin nasıl şekillendiği ve çevirinin gazetecilik anlayışını nasıl şekillendirdiğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışma için dönemin gazeteleri ve haber içerikleri üzerine ve basın tarihine ilişkin yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Bu çalışmalarda geçen çeviri haberler çalışmanın amaçları doğrultusunda incelendiğinde, çeviri sayesinde her alandan seçilen haberler ile batı kültürünün tanıtılmaya çalışıldığı, genel olarak sade bir dil kullanıldığı, edebi dizgeye giren yeni türler ile yeni bir gazetecilik anlayışı oluşmaya başladığı sonuçlarına varılmıştır.