TAŞKENT BÖLGESİNİN DAĞLIK ARAZİSİNDE BULUNAN GÖKTÜRK KAĞANLIĞI’NA AİT SÜNGEK MEZAR KURGANLARI HAKKINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Abstract

Makalede Özbekistan’ın Taşkent vilayetine bağlı Çarvak su barajı kıyılarında bulunan Batı Göktürk Kağanlığı dönemine ait Süngek mezarında sürdürülen arekolojik kazı çalışmaları ve burada elde edilen bilimsel sonuçlardan bahsedilmektedir. 2019 yılından beri gerçekleştirilmekte olan arkeolojik kazılarda elde edilen buluntular diğer iskan yerlerindeki buluntular ve ölü gömme gelenekleriyle karşilaştirilmiş ve genel benzerliklerin yanı sıra adı geçen mezarıdakı kendine özgülükler tespit edilmiştir. Adı geçen mezarlıkta insan ve hayvan kemikleriyle birlikte çeşitli biçimlerdeki seramik kaplar, demir yapımı çeşitli eşyalar ve iş aletleri bulunmuştur. Mezarlardaki insan kemikleri, özellikle insan kafatası üzerinde alınan ölçüler, bazı insan kemiklerinin bulundurulduğu yön ve tas kemiğinin durumu, cins ayırımına dikkat edilmiştir. Merhumların yaşını belirtirken de onların baş kemiklerdeki yarıkların kapanış derecesi, dişlerin yıpranması ve kemik boğumlarının oluşum sahfaları göz önünde bulundurulmuştur. Süngek’te elde edilen buluntular, Göktürk Kağanlığı dönemine ait yerel ölü gömme gelenekleri ve yerleşkenin bulunduğu bölge ahalisiniin iktisadî ve sosyal yaşam tarzı üzerine durulmaktadır. Süngek mezarının sakinleri yerel kültür elemanlarını kendinde barındıran hayvancılıkla uğraşan göçebe toplumların Eski Türk dönemine özgü yadıgarlıklar grubuna dahildirler. Mezarnın sahipleri komşu bölgeler: Çırçık – Ahengeran vadisi, Güney Kazakistan, Talas, Farğana ve Yedisu bölgelerinin sakinleriyle sıkı ilişkilerde bulunduğu anlaşılmaktadır. Süngek mezar kurganlarından elde edilen yeni buluntular, Orta Asya topraklarının miladi birinci binyıllığı ortalarında yaşayan toplumların kültürü ve tarihininin oldukça güncel ve aynı zamanda tartışmalı olan Kavunçı kültürünün historiografisi, Çırçık vadisi yukarı havzasının Erken orta çağlar döneminin etnik yapısı, hayvancı göçebe toplulukların ölü gömme gelenekleri ve dinî dünya bakış açıları gibi meselelerin incelenmesi için kaynak görevini yapacağı anlaşılmaktadır. Adı geçen tarihlerde Avrasya bozkırlarında olup biten migrasyon süreçlerinin incelenmesi ve daha anlaşılır olması yüzünden Süngek mezarı ve benzerlerinin ileride daha derin incelnemesi gerekmektedir.