Süyûtî’nin Mevzûât Literatürüne Katkısı

Abstract

Hadis tarihinde hicrî beşinci ve altıncı asırlar itibariyle mevzû rivayetler müstakil kaynaklarda bir araya getirilmeye başlamış bu alanda önemli bir literatür teşekkül etmiştir. İlk olmamakla birlikte en meşhur örneğini İbnü’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) verdiği bu alana önemli katkı sunan âlimlerden birisi de Süyûtî’dir (ö. 911/1505). Onun ilgili literatürdeki yazınının ekseriyeti İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzû‘ât’ı eksenlidir. O, el-Mevzû‘ât üzerine en güzel çalışmayı el-Le’âli’siyle yapmış, sonra bu eserini en-Nüket’inde özetlemiştir. Ayrıca el-Mevzû‘ât’a bir de zeyl kaleme almıştır. Özellikle devrinde uydurma hadisleri fazlaca kullanan kıssacıları tenkidi kendine vazife edinen Süyûtî, alana ilişkin eserlerinin hemen hepsinde kıssacılara dikkat çekmiş, onları sözlü tenkitten de geri durmamıştır. Bu sebeple çokça saldırıya da maruz kaldığını söylemiştir. Çalışmada Süyûtî’nin mevzûât literatürüne örneklik teşkil eden eserleri tespit edilmiş ve bunlar; telif sebebi, metodu, mahiyeti ve literatürdeki yeri açısından tahlil edilmiştir. Ayrıca müellifin mevzû hadislere yaklaşımı ve bu tür rivayetlerin kullanımı hususundaki tavrı incelenerek İbnü’l-Cevzî’ye yönelttiği tenkitler tetkik edilmiştir. Netice itibariyle hadis tarihinin belki de en velûd âlimi olan Süyûtî’nin mevzûât literatürüne de oldukça nitelikli bir katkıda bulunduğu görülmüştür. Bununla birlikte onun, uydurma hadisin ihdâsı ve nakli konusunda son derece ağır tenkitlerde bulunmasına ve hemen her eserine bunu yansıtmasına rağmen kendisiyle bazen çelişebildiği, kimi zaman aşırı zayıf hatta uydurma rivayetleri savunabildiği ve bazı eserlerinde mevzû rivayetleri kullandığı müşâhade edilmiştir.