Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Raporu ve Raporlamayı Etkileyen Faktörler: BİST İmalat Sektöründe Bir İnceleme

Abstract

Birçok ülkede gönüllülük esası temelinde yapılan sürdürülebilirlik konularının raporlanması, artan paydaş beklentisi nedeniyle ülkelerin yasal sistemlerinde de yerini almaya başlamıştır. Diğer bir ifadeyle, ülkeler tarafından işletmelerin sürdürülebilirlik konularında raporlama yapılmasına ilişkin yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Bu yasal düzenlemelerden birisi ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yapılmış olan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporuna ilişkin düzenlemedir. SPK tarafından hazırlanan “Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (II-17.1.a)" 2 Ekim 2020 tarih ve 31262 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Tebliğin birinci maddesinde kurumsal yönetim ilkelerine tabi işletmelerin sürdürülebilirlik ilkelerine tabi olduğu, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesinde yer alan açıklamalara kurumsal yönetim ilkelerine uyum raporlarında yer vermeleri gerektiğini hükme bağlamıştır. Ayrıca, SPK tarafından sürdürebilirlik ilkeleri uyum çerçevesi ve sürdürülebilirlik raporu formatı yayımlanmıştır. Sürdürülebilirlik İlkeleri Uyum Çerçevesi, hisseleri borsada işlem gören ve kurumsal yönetim ilkelerine tabi olan işletmelerin belli bir dönemde faaliyetleri ile çevre, sosyal ve yönetişim faaliyeti üzerinde yarattıkları etkileri raporlamalarında esas alacakları ilkelerin yer aldığı kılavuzdur. İşletmeler bu kılavuzda yer alan ilkeler ve yayımlanan raporlama formatına uygun olarak 2020 yılına ait çevresel, sosyal ve yönetişim faaliyetlerine ilişkin bilgileri 2021 yılından itibaren raporlamak zorundadırlar. Bu çalışmada, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesinin incelenmesi, BİST İmalat Sektöründe işlem gören işletmeler için hesaplanan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu yayımlama, entegre rapor yayımlama, işlem görülen endeks ve işlem görülen pazar arasındaki ilişkinin analiz edilmesi, alt sektörler arasında sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru açısından farklılık olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın yapıldığı sırada, ülkemize özgü olan ve 2021 yılı itibariyle yayımlanması zorunlu kılındığı için nispeten uygulamada yeni olan sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu konusunda sadece bir tane çalışmanın olduğu görülmüştür. İlgili çalışmada sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu şekil ve içerik itibariyle incelenmiş, benzerlik ve farklılıklar ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ise sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporunun nitelik olarak incelenmesi, raporlamaya etki eden faktörlerin analiz edilmesi, sektörler arasında uyum skoru açısından farklılık olup olmadığının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma bu yönüyle literatüre katkı sağlar niteliktedir. Araştırma yöntemi olarak içerik analizi, korelasyon analizi ve tek yönlü anova analizi kullanılmıştır. Çalışmada, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporunda yer alan ilkeler esas alınarak örneklemdeki işletmelerin 2022 yılı sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporları içerik analizine tabi tutulmuş, kukla değişkenler kullanılarak örneklemdeki işletmeler için sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru hesaplanmış; SPSS 26 programı kullanılarak sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu ve entegre rapor yayımlama durumları, işlem görülen sektörler ve işlem görülen pazarlar arasındaki ilişkinin analiz edilmesi için korelasyon, alt sektörler itibariyle sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skorları arasında farklılık olup olmadığını analiz etmek amacıyla tek yönlü anova analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda, 203 işletmeden 78 tanesinin sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skorunun 0,50 ve üzerinde olduğu, sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru ile sürdürülebilirlik raporu yayımlama, entegre rapor yayımlama, kurumsal yönetim endeksinde işlem görme, sürdürülebilirlik endeksinde işlem görme arasında pozitif yönlü bir ilişki, halka arz endeksinde işlem görme ve pazar arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiş, alt sektörlerin sürdürülebilirlik ilkeleri uyum skoru arasında herhangi bir farklılık tespit edilememiştir. Ayrıca, uyum skorunun hesaplanması için yapılan içerik analizi sırasında, incelenen işletmelerin önceki yıllarda global standartlar doğrultusunda raporlama yaptıkları halde 2021 ve 2022 yıllarında sadece sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporu yayımladıkları; incelenen raporların bazılarında uyum gösterilmeyen ilkelere ilişkin olarak yapılan açıklamaların yeterli olmadığı görülmüştür. Sonuç itibariyle, global standartlar seviyesine getirilen sürdürülebilirlik ilkeleri uyum çerçevesi doğrultusunda hazırlanan uyum raporunun niteliğinin denetlenmesi durumunda sürdürülebilirlik ilkeleri uyum raporundan beklenen faydanın sağlanabileceğini söylemek mümkündür.