Dizi İzleme Motivasyonlarının Bireylerin Mutluluklarıyla İlişkisi Üzerine Nicel Bir Değerlendirme

Abstract

Diziler, gerek televizyon gerekse dijital platformlarda yoğun düzeyde izlenilen içeriklerden biridir. Drama, bilim-kurgu, komedi, suç gibi birtakım türlere ayrılan diziler farklı sosyo-demografik ve psikografik özelliklere sahip izleyicilere seslenmektedir. Vakit geçirmek, eğlenmek, kaçış, sosyalleşmek, bilgi edinmek dizi izlemenin temel motivasyonları arasındadır. Diziler, televizyon ya da dijital platformlarda en çok izlenen programların başında gelmektedir. Son yıllarda televizyon kanallarının yanında dijital platformların çoğalması, bir yandan izleyicilerin dizilere çeşitli ekranlardan diledikleri zaman diledikleri yerde ulaşımını sağlarken aynı zamanda birden fazla bölümün ya da dizinin bir sezonunun bir anda izlenmesini mümkün hale getirmiştir. Farklı ilgilere ve demografik özelliklere sahip izleyicilere hitap edecek şekilde içeriğin çeşitlenmesi, dizilere dijital platformlar üzerinden küresel ulaşım olanağı, teknolojik ilerlemeler ve Covid-19 pandemisi dizilerin artan popülaritesine katkıda bulunan faktörler arasında sayılabilir. Mutluluk ise temel olarak bireyin iyi oluş halini ifade etmektedir. Kişisel, çevresel ve kültürel çeşitli faktörlerin mutluluğu etkilediği belirtilebilir. Mutluluk ve dizi izleme ilişkisine yönelik literatür incelendiğinde çalışmaların daha çok televizyon izleme ve mutluluk arasındaki ilişkiye odaklandıkları çıkarımında bulunmak mümkündür. Bununla birlikte sınırlı da olsa mutluluk ve dizi izleme temelinde yapılandırılan çeşitli çalışmalar mevcuttur. Televizyon ya da dijital platformlarda yoğun bir şekilde izlenilen birer içerik olan diziler ve mutluluk bağı değerlendirildiğinde Parasosyal Etkileşim, Kullanımlar ve Doyumlar ve Ekme Kuramı öne çıkmaktadır. Kullanımlar ve Doyumlar yaklaşımı çerçevesinde izleyiciler çeşitli motivasyonlardan hareketle dizileri izlemektedir. Bu motivasyonlar eğlenme, vakit geçirme, bilgilenme şeklinde olabilir. Öte yandan Parasosyal Etkileşim Teorisi kapsamında izleyiciler herhangi bir dizi karakteri ile özdeşleşebilir. Ekme Kuramı çerçevesinde dizilerin televizyonda yer alan yoğun birer tür olduğu düşünüldüğünde çok fazla dizi izlemenin izleyicilerin gerçekliğe yönelik algısını etkileyebileceği söylenebilir. Dizi izlemeye ilişkin literatür incelendiğinde çeşitli iletişim kuramları çerçevesinde dizi izlemenin değerlendirildiği, art arda izlemeye (binge watching) yönelik çalışmaların yürütüldüğü gözlemlenmiştir. Bununla birlikte dizi izleme ve mutluluk arasındaki ilişkiye odaklanan çalışmaların sınırlı olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla çalışmada dizi izleme ve mutluluk arasındaki ilişkiye odaklanılmıştır. Çalışmanın amacı dizi izleme ile mutluluk arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir. Araştırmanın pilot uygulaması çevrim içi olarak ulaşılan 30 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Pilot uygulamanın ardından ölçeklerde yer alan ifadelere nihai şekli verilmiştir. Araştırmada kolayda örnekleme tekniğinden hareketle katılımcılara ulaşılmıştır. 360 katılımcıdan elde edilen veriler çeşitli istatistiksel teknikler aracılığıyla analiz edilmiştir. Bu kapsamda yürütülen tarama araştırması sonucunda dizi izleme nedenleri arasında en yüksek ortalamaya sahip olan boyutların “zenginleştirme” ve “duygusal güçlendirme”, en düşük ortalamaya sahip boyutun ise “sosyalleşme” olduğu belirlenmiştir. Dizi izleme nedenleri ile yaş ve eğitim değişkeni arasında ve izlenilen dizi sayısı ile eğitim durumu değişkeni arasında anlamlı bir farklılığın olduğu ortaya çıkmıştır. Dizi izleme nedenleri ile mutluluk arasında anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Öte yandan dizi izleme nedenlerinin boyutları arasında yer alan “zenginleştirme” ve “başa çıkma / kaçış” ile mutluluk arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu görülmüştür. Bununla birlikte söz konusu ilişkinin düşük düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında en dikkat çekici bulgu “zenginleştirme” ve “başa çıkma / kaçış” boyutları ile mutluluk arasında düşük düzeyde de olsa anlamlı bir ilişkinin bulunmasıdır. Bahsi geçen bulgu dizi izlemenin “yeni bilgiler öğrenmeyi” ve “başa çıkmayı / kaçışı” pekiştirdiği şeklinde yorumlanabilir. Bununla birlikte bireysel iyi oluşun ya da mutluluğun olası sorunlar ile başa çıkma becerisini de içerdiğini dile getirmek yanlış olmayacaktır.