Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)

Abstract

Celem artykułu jest rozważenie wykorzystania i przydatności graficznej wizualizacji do przedstawienia zagadnień związanych z organizacją administracyjną miasta. Część tekstowa artykułu opisuje główne organy administracji miejskiej w kształcie, jaki wyłonił się w średniowieczu, przybierając ostateczną formę w XVI wieku. Oprócz instytucji burmistrza szczególną uwagę zwrócono na kolegialne organy administracji miejskiej: radę miejską (wewnętrzną i zewnętrzną) oraz utworzoną później wybieralną gminę. Instytucje te funkcjonowały do połowy XVIII wieku (a konkretnie do 1755 roku), kiedy to, w wyniku starań o ujednolicenie organizacji administracyjnej miast królewskich, Bańska Bystrzyca utraciła kilka unikalnych składowych autonomii (jak wyznaczanie kandydatów na stanowisko burmistrza przez mieszczan posiadających dom na rynku czy coroczne wybory burmistrza).Na potrzeby niniejszego opracowania stworzono dwie mapy myślowe oraz trzy poglądowe diagramy. Pierwsza mapa stanowi wprowadzenie do badań administracji miejskiej w okresie średniowiecza. Ponieważ wiele mechanizmów wyboru urzędników i członków kolegialnych organów administracji miejskiej nie jest dogłębnie znanych, ten sposób wizualizacji można uznać za właściwy sposób wprowadzenia w tematykę. Druga mapa przedstawia warunki administracyjne miasta w pierwszej połowie XVIII wieku. W tym przypadku dostępna już była wystarczająca ilość danych dla takiego ujęcia zagadnienia, więc mapa taka posłużyła jako środek doprecyzowania lub uzupełnienia specjalnie skonstruowanego i odpowiednio uproszczonego diagramu. Wreszcie, okresy XVI, XVII i pierwszej połowy XVIII wieku potraktowano odrębnie, przedstawiając je za pomocą osobnych diagramów obrazujących mechanizmy administracyjne. Te trzy diagramy umożliwiają przejrzyste prześledzenie najważniejszych procesów rozwojowych i istotnych zmian w funkcjonowaniu podstawowych mechanizmów aparatu administracyjnego miasta.Poglądowe wizualizacje za diagramów i map konceptualnych sprawdzają się jako pomocne narzędzia zarówno w poznawaniu jak i badaniach nad dziejami administracji. Wizualizacje administracji miejskiej pomagają w lepszym zrozumieniu jej funkcjonowania jak również pozwalają formułować zagadnienia do podjęcia w dalszych badaniach historycznych.