Spór o korporacyjną (spółdzielczą), obligacyjną, czy mieszaną naturę prawną spółdzielczych stosunków mieszkaniowych w prawie polskim na tle prawa niemieckiego

Abstract

Artykuł dotyczy problematyki natury prawnej stosunków prawnych między spółdzielnią mieszkaniową a członkiem wynikającą z umów o budowę oraz o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Mogą one mieć potencjalnie korporacyjną (spółdzielczą), obligacyjną lub mieszaną naturę prawną. Zasadniczo spór dotyczy tego, czy są to swoiste stosunki prawne unormowane przez przepisy prawa spółdzielczego, które różnią się od typowego stosunku obligacyjnego i nie mogą być z nim w pełni utożsamiane, czy przeciwnie są to typowe stosunki obligacyjne. Problematyka ta pojawiał się już w polskim piśmiennictwie i orzecznictwie w latach sześćdziesiątych XX w. za sprawą dwóch glos – Z. Radwańskiego i J. Ignatowicza. Pierwszy z nich opowiedział się za tym, że stosunki między spółdzielnią mieszkaniową, a członkiem są stosunkami obligacyjnym, a drugi przeciwnie uznał, że są to szczególne (swoiste) stosunki prawne unormowane przez przepisy prawa spółdzielczego, które różnią się od typowego stosunku obligacyjnego i nie mogą być z nimi utożsamiane. Problematyka ta nie doczekała się jednak rozstrzygnięcia i taką pozostaje także współcześnie, pomimo swojego teoretycznego i praktycznego znaczenia. Problematyka ta stanowiła natomiast przedmiot ożywionego zainteresowania w piśmiennictwie niemieckim. Do poglądów tam wyrażanych ze względu na ich wagę i znaczenie niniejszy artykuł nawiązuje. Kluczowe w mojej ocenie dla dalszych rozważań w tym zakresie ma czynione w niemieckim piśmiennictwie rozróżnienie między wolnością umów, a wolnością zakładania zrzeszeń (Vereinigungsfreiheit). Kluczowe znaczenie ma więc, która z tych wolności stoi u podstaw stosunków prawnych między spółdzielnią, a członkiem. Dalsza część artykułu mieści omówienie argumentów kluczowych przy ocenie natury omawianych prawnej stosunków prawnych, np. podwójna pozycja członka, jako udziałowca spółdzielni mieszkaniowej i strony stosunków prawnych, zależność organizacyjna, powiązanie z członkostwem. Artykuł wieńczą wnioski, z których wynika, że omawiane stosunki cechują się spółdzielczą specyfiką. Konsekwencją tego jest m.in. niemożność uznania uchwał organów spółdzielni kształtujących wysokość opłat za wzorce umowne z kodeksu cywilnego.