Spatial Development Of Shopping Centers In Izmir As Large-Scale Urban Projects

Abstract

Günümüzde kentsel projeler içinde alışveriş merkezleri sermaye birikim süreçlerinin en kârlı yatırım alanlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Küreselleşme ile birlikte sermayenin dünya coğrafyaları üzerinde sınırsız bir biçimde dolaşımı, tüketim alışkanlıkları üzerinde de önemli dönüşümler yaratmıştır. Bugün gelinen noktada kentsel mekân, tüketimin bu hâkim rolüne uyum gösterecek bir biçimde yeniden organize edilmekte, bu organizasyonda dinlence ve eğlencenin tüketim odaklı düğüm noktaları ise büyük ölçekli alışveriş merkezleri olarak belirginlik kazanmaktadır. Alışveriş merkezleri, yer seçimleri, vaziyet planı organizasyonları ve mekânsal örüntüleri ile kendilerini kent merkezinden soyutlayarak, ona bir alternatif olarak tanımlamakta ve sunmaktadırlar. Böylece günümüz alışveriş merkezleri içinde sadece tüketmeye odaklı bir gerçeklik yaratılmaktadır. Türkiye’de ilk alışveriş merkezinin görüldüğü İstanbul’un ardından diğer büyük kentlerde de benzer bir gelişimin izlenmiş; İzmir kenti de özellikle 2000’li yıllarla ve giderek ivmelenen bir biçimde alışveriş merkezi üretimine sahne olmuştur. İzmir’deki alışveriş merkezleri literatürde farklı sosyo-mekânsal çalışmalara konu olmuş olsa da kentteki tüm alışveriş merkezlerinin tarihsel süreçteki mekânsal gelişimlerine bütünsel bir biçimde odaklanan bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma, İzmir’deki alışveriş merkezlerinin kentteki gelişim süreçlerini ortaya koymakta; metropol kent bütününde yer alan alışveriş merkezlerini, kentteki konumları, yer seçim kararları, plan şemaları ve mekânsal örgütlenmeleri bağlamında analiz ederek çıkarımlarda bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde İzmir kentinde alışveriş merkezlerinin kentin tüm ana lokasyonlarına yayılım gösterdikleri, önemli ulaşım arterleri ile güçlü bir bağlantı içinde oldukları, yıllar içinde plan tipolojileri ve plan şemaları ile çeşitliliğe gitseler de kentsel dokuyla bütünleşemeyen bir yapısal eğilimde oldukları bulgulanmıştır.