Sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan grafik düzenleyicilerin çeşitli boyutlarda incelenmesi

Abstract

Sosyal bilgiler dersi, doğası gereği tarih, coğrafya, hukuk, ekonomi ve siyaset gibi sosyal bilimlerin birçok bilgi ve kavramını öğrenciye kazandırmayı amaç edinir. Öğrenciler söz konusu bilgi ve kavramların bazılarına aşina olmayabilir ya da ilk kez duyuyor olabilirler. Dolayısıyla öğrenme ve öğretme sürecinde çeşitli destekleyiciler gerekebilir. Bu araçlardan birisi de grafik düzenleyicilerdir. Bu araştırmada ortaokul düzeyinde sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan grafik düzenleyicilerin mevcut durumlarını içeriksel, biçimsel ve kullanım amacı bakımından incelemek amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında veriler doğrudan yazılı materyal niteliğindeki ders kitaplarından toplandığından araştırmada doküman inceleme deseni kullanılmıştır. Çalışma kapsamında her sınıf düzeyinden bir özel yayınevine ve bir de MEB yayınlarına ait olmak üzere ikişer ders kitabı incelemeye dâhil edilmiştir. Çalışma sonucunda beşinci sınıf ders kitaplarının içeriksel bakımdan tüm grafik düzenleyicileri içerdiği ancak değerlendirici ve ayrıntılayıcı grafik düzenleyicilere daha fazla yer verildiği anlaşılmıştır. Biçimsel olarak ise tablo ve merkezcil grafik düzenleyicilere ağırlık verildiği tespit edilmiştir. Altıncı sınıf ders kitaplarında ise içeriksel bakımdan karşılaştırıcı ve hiyerarşik, biçimsel bakımdan ise merkezcil ve tablo halinde grafik düzenleyiciler daha fazla yer bulmuştur. Yedinci sınıf ders kitaplarında ise içeriksel olarak sıralayıcı ve hiyerarşik, biçimsel olarak ise zincir halindeki grafik düzenleyicilere ağırlık verilmiştir. Beşinci ve yedinci sınıf ders kitaplarında altıncı sınıf ders kitaplarına oranla çok daha fazla grafik düzenleyici kullanılmıştır. Genel olarak bakıldığında altıncı sınıf dışında ders kitaplarında ortalama düzeyde grafik düzenleyiciye başvurulduğu düşünülmektedir. Altıncı sınıfta ise kullanılan grafik düzenleyicilerin yetersiz sayıda olduğu söylenebilir.