İsmail Hakkı Bursevî’nin Furûk İlmine Katkıları (Furûk-ı Hakkî Örneği)

Abstract

Bu makale Osmanlı mutasavvıfı ve âlimi İsmâil Hakkı Bursevî’nin (ö. 1653/1725) Furûk-ı Hakkî adıyla bilinen ve Arap dili ilimlerine dair dört bölümden oluşan kitabının furûk ilmine katkıları hakkındadır. Furûk-ı Hakkî’nin son bölümü mânası aynı olduğu düşünülen kelimeler arasındaki nüansların tespitine yani ilm-i furûkun pratik boyutuna tahsis edilmiştir. Eserin yazıldığı tarihten itibaren gördüğü ilgi Osmanlı döneminde üzerine yapılan çalışmalardan anlaşılmaktadır. Bu önemine binâen Furûk-ı Hakkî özelinde yapılacak akademik bir tetkikin faydalı olacağı ve furûk literatürünün zenginleşmesine katkı sağlayacağı düşünülmüştür. İki ana başlık halinde kurguladığımız çalışmanın ilk bölümünde Furûk-ı Hakkî tanıtılmış, muhtevası incelenmiş; ikinci bölümde ise eser, furûk ilmine katkıları, müstakil furûk kitapları arasındaki yeri ve kaynakları yönüyle analiz edilmiştir. Bu çerçevede yapılan çalışmada Furûk-ı Hakkî’nin sadece bir bölümünün furûkla alâkalı olmasına rağmen incelediği beş yüzden fazla furûk maddesiyle alanın önemli bir kaynağı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca birçok eserden derlenmesi ve bunların önemli bir bölümünü Osmanlı dönemi eserlerinin teşkil etmesi yeni furûk kaynaklarına ulaşma ve Osmanlı ilim geleneğine ilişkin yapılan tespit ve değerlendirmelere katkı sağlayabilme noktasında Furûk-ı Hakkî’nin kıymetini pekiştiren unsurlar olarak görülmüştür. Diğer yandan eserin; tasavvuf, nahiv ve diğer İslâmî bilimlerle alakalı birçok ıstılah arasındaki nüansa ışık tutan yönleri sebebiyle dilcilerin yanı sıra temel İslâmî bilimlerle iştigal eden tüm araştırmacılar için bir müracaat kitabı olabileceği mülahaza edilmiştir.