Sigara Paketlerinde Bulunan Birleşik Sağlık Uyarılarının Etkinliğinin Sosyal Pazarlama Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

1. GirisSigara her yil dunyada yaklasik 6 milyon insanin hayatini kaybetmesine sebep olan onemli bir saglik sorunudur (WHO, 2015). Ulkemizde ilki 2008 yilinda yapilan Kuresel Yetiskin Tutun Arastirmasi'nin 2012 yilinda yayimlanan son raporunda 15 yas ve ustu bireylerin % 27'sinin sigara ve herhangi baska bir tutun mamulu kullandiklari gorulmektedir. Buna karsin, tutun ve tutun mamullerini birakmayi planlayanlarin oraninda belirtilen bu 4 sene icerisinde yaklasik %8'lik bir artis oldugu gorulmustur (THSK, 2012). Benzer sekilde Turkiye'de 2009 senesi yillik sigara tuketimi 107 milyar paketten fazlayken, yapilan yasal duzenlemelerle bu sayi 2014 senesinde 95 milyar pakete gerilemistir (TAPDK, 2015). Sigara icme oranindaki bu azalmalara ragmen 2014 OECD raporu, Turkiye'nin Avrupa Birligi icerisinde Yunanistan, Litvanya, Kibris, Hirvatistan, Estonya, Ispanya, Macaristan, Sirbistan ve Fransa'dan sonra en cok sigara icilen ulke konumunda oldugunu gostermektedir. Ayrica rapora gore, ulkemizde 15 yas ve ustu bireylerin % 24'u gunluk sigara tuketicisi konumundadir. Bu sonuc, sigara tuketiminin ulkemizde halen onemli bir problem oldugunu gostermektedir (OECD, 2014).Sigara icmek bireylere ve ekonomiye uzun vadeli zararlari olan tehlikeli bir aliskanliktir. Nitekim artan saglik harcamalari, ekonomi uzerinde onemli bir yuk teskil etmektedir. Ekpu ve Brown (2015) yuksek gelire sahip ulkelerde, saglik masraflarinin % 15'ini tutun urunlerinden kaynaklanan hastaliklardan olusturdugunu belirtmistir. Bu bakimdan sigarayla olan savasta en temel gorev aslinda devlete dusmektedir. 18 - 20 Kasim 2015 tarihlerinde gerceklestirilen Ulusal Tutun Kontrol Eylem Plani Calistayi, 2016 senesiyle birlikte tutunle mucadeleyi onemli bir amac olarak belirlemistir (Havani Koru, 2016). Turkiye'nin sigaraya karsi gelistirmis oldugu politikalar cercevesinde sigara reklamlari yasaklanmis, sigara ve tutun urunlerine uygulanan vergi oranlari arttirilmis ve sigara paketlerinde birlesik saglik uyarilarinin bulunmasi zorunlu kilinmistir.Sigara birlesik saglik uyarilarinin etkinligi, basta saglik sektoru olmak uzere pazarlama ve iletisim bilim insanlari tarafindan arastirilan bir konudur. Ancak, sigara birlesik saglik uyarilarinin ne kadar etkili oldugu hakkinda elde edilen bulgularin birbirini destekler nitelikte olmadigi gorulmektedir. Buna gore bazi arastirmalar, birlesik saglik uyarilarinin etkili olmadigini ifade ederken, birlesik saglik uyarilarinin sigarayi birakma, sigaraya baslamama anlaminda faydali oldugunu ifade eden calismalar da mevcuttur (Mazlum ve Mazlum, 2014; Veer ve Rank, 2012; Lindstrom ve Underhill, 2010; Cheron, 2015; Ozkaya, Edinsel, Ozkaya ve Hamzacebi, 2009). Bu noktadan yola cikan bu arastirma Turkiye'de yururlukte olan birlesik saglik uyarilarindan hangilerinin ne oranda etkili olarak algilandigini arastirmayi amaclamaktadir. Ayrica, etkili olarak algilanma durumuyla ile cinsiyet, yas ve sigara icme duzeylerinin birbirinden bagimsiz olup olmadigi da arastirmanin bir diger amacini olusturmaktadir. Bu bakimdan arastirmanin, birlesik saglik uyarilarinin etkinliginin anlasilmasi bakimindan literature katki saglayacagi dusunulmektedir.2. Saglik Alaninda Sosyal Pazarlamanin KullanimiPazarlama, urunlerin hedef pazara yonelik bir sekilde uretilmesi ve satilmasina iliskin problemlere cozum uretmek adina gelistirilmistir. Ancak insanlarin bilinc seviyesi, rekabet, ekonomi ve iletisim teknolojilerinin gelismesiyle birlikte, pazarlamanin ilgilendigi alanlar da cesitlenmistir. Pazarlama gunumuzde yasamin her alaninda kullanilan bir olgu haline gelmistir. Bu kapsamda is arayan bir bireyin deneyim ve becerilerini anlatmasi; politika yapicilarin fikirlerini hitap ettikleri kitlelere aktarmasi pazarlama uygulamalarina ornek teskil etmektedir. Benzer sekilde, toplum yararini gozeterek birtakim olumlu davranislarin gelismesini saglamak da pazarlamanin ilgi alanina girmektedir. Icinde bulundugu toplum, cevre ve dogaya faydali olmayi amaclayan bu tur pazarlama faaliyetleri sosyal pazarlama olarak tanimlanmaktadir (Bayraktaroglu ve Ilter, 2007). …