Samoświadomość w ujęciu kognitywnym, a spektrum autyzmu

Abstract

Jednym z problemów współczesnych nauk kognitywnych jest niewypracowana spójna definicja świadomości oraz samoświadomości. Jest to związane z interdyscyplinarnością kognitywistyki, czyli czerpania z takich dziedzin nauki, jak: neurobiologia, psychologia poznawcza, filozofia umysłu, lingwistyka, logika, fizyka, a także z zakresu badań nad sztuczną inteligencją. W związku z powyższym mimo istnienia m.in. kognitywnej teorii świadomości J. Baarsa w niniejszym artykule skupiono się na procesach poznawczych, które wpływają na samoświadomość jednostki. W celu uzyskania obrazu samoświadomości w ujęciu kognitywnym przedstawiono mechanizmy poznawcze zawarte w teorii umysłu (ToM) oraz przedstawiono teorie jej rozwoju, czyli teorię teorii (TT), teorię modularności oraz teorię symulacji. Coraz częściej samoświadomość ujmowana jest poprzez znalezienie neurofizjologicznych korelatów pomiędzy rozpoznawaniem świadomych bodźców w danej sytuacji od tych, których podmiot nie jest świadomy. Celem niniejszego artykułu jest próba wskazania wpływu przedstawionych procesów poznawczych na samoświadomość osób z autyzmem. W artykule odniesiono się do literatury przedmiotu dotyczącej spektrum autyzmu, a także zwrócono uwagę na neurologiczne i neurofunkcjonalne korelaty autyzmu. Nieprawidłowy proces mentalizacji u osób autystycznych znajduje potwierdzenie w badaniach opartych na neuroobrazowaniu. Niniejsze opracowanie jest koncepcją teoretyczną wyłaniającą się z analizy wybranych mechanizmów poznawczych oraz w odniesieniu do dotychczasowych badań na temat samoświadomości u osób z autyzmem. Jest także próbą zarysowania istniejących niejasności i otwartych pytań dotyczących samoświadomości osób ze spektrum autyzmu.