Reprezentacje niepamięci. Pamiętniki kobiet ze zbioru „Wieś polska 1939–1948” wobec zapisków archiwalnych

Abstract

Artykuł przedstawia analizę porównawczą archiwalnych rękopisów pamiętnikarek chłopskich nadsyłanych na konkurs „Opis mojej wsi” w 1948 roku oraz publikowanych na ich podstawie regestów w czterech tomach monografii pokonkursowych Wieś polska 1939–1948 (1967–1971). Analizie zostają poddane strategie redakcyjne, na które zdecydowali się twórcy opracowania nadesłanych zapisków: Krystyna Kersten i Tomasz Szarota. Różnice w kreowaniu opowieści oraz uznawaniu istotności zapisków autorstwa mieszkanek wsi w rękopisach i tekstach opublikowanych stanowią pretekst do rozważań nad systemowym wytwarzaniem polityki pamięci, która świadectwom kobiet nadaje status mniej znaczących i wiarygodnych. Proces edycji oraz cenzurowania znaczącej większości zapisków chłopek nadsyłanych na pierwszy powojenny konkurs pamiętnikarski jest rozpatrywany jako przykład „epistemicznej niesprawiedliwości” (A. Reading) w procesach kolektywnego konstruowania pamięci oraz dowód na funkcjonowanie równoległych zasobów dziedzictwa społecznego: pamięci zmaskulinizowanej (oficjalnej) i pamięci kobiecej (klasyfikowanej jako pamięć prywatna, niezyskująca statusu faktów historycznych).