Regulacje państwowe z 1858 roku dotyczące nakładania pokuty kościelnej na obszarze Królestwa Polskiego

Abstract

Ustawodawca Królestwa Polskiego, wprowadzając Kodeksem kar głównych i poprawczych od 1848 r. pokutę kościelną, nie określił procedury ustanawiania takiej pokuty w konkretnym przypadku. Dostrzegając różnorodność stosowanych praktyk, Komisja Rządowa Sprawiedliwości wystąpiła do właściwej w sprawach wyznaniowych Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych w sprawie uregulowania tej kwestii. Efektem było zredagowanie w 1858 r. aktu: Wskazanie władzom duchownym zasad i form do wykonywania kary pokuty kościelnej. Miały one charakter instrukcji wprowadzonych do krajowego porządku prawnego rozporządzeniem władz państwowych. Celem niniejszego artykułu jest omówienie tego dokumentu i ocena jego wpływu na instytucje kościelne oraz na podsądnych skazanych na pokutę kościelną na podstawie przepisów karnych. Przeprowadzone analizy skłaniają do wniosku, że wytyczne odnoszące się do procedury nakładania pokuty kościelnej odznaczały się dużą dozą ogólności i nie zabezpieczały należycie praw podsądnego w zakresie wolności sumienia i wyznania. Nie dawały także gwarancji prawnej ochrony wolności Kościołów chrześcijańskich w wymiarze wspólnotowym. Stały się instrumentem służącym podporządkowaniu instytucji kościelnych i członków wyznań chrześcijańskich, przede wszystkim katolików, polityce wyznaniowej caratu.