İRAN’DAN TÜRKİYE’YE YÖNELİK GÖÇLERİN İTME VE ÇEKME KURAMI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ: 1979-2019

Abstract

Türkiye’nin aldığı uluslararası göçlerin karakteristik yapısı, 1979 İran Devrimi’nden sonra değişmeye başlamıştır. 1979 yılında gerçekleşen devrimin hemen ardından Türkiye’ye yönelik ilk defa Türk soyundan ve Türk kültüründen olmayan “yabancılar” kitlesel manada göç etmeye başlamıştır. Bundan önceki dönemlerde 1934 yılındaki İskân Kanununa uygun olarak yalnızca Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı göçmenlerin göç etmesine yönelik bir politika izlenmiştir. Diğer taraftan göçe karşı kontrollü tutumun bir yansıması olarak 1951 Cenevre Antlaşması’na coğrafi çekince koyulmuştur. İran’da gerçekleşen devrimin ardından yeni kurulan rejime karşıt olan milyonlarca insan ülke dışına göç etmiş ve Türkiye bu süreçte İran’dan yüz binlerce insanın göçüyle karşılaşmıştır. 1979 İran Devrimi’yle başlayan Türkiye’ye yönelik göç hareketleri, ilerleyen yıllarda da devam etmiştir. Bu göç hareketleri detaylı olarak incelendiğinde altında sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi bazı sebeplerin yattığı görülmektedir. Everett Lee tarafından ortaya koyulan İtme ve Çekme Kuramı çerçevesinde, İran’dan Türkiye’ye yönelen göçler itici, çekici ve nötr faktörler ışığında analiz edilmiştir. Bu kurama göre, bir ülkeden başka bir ülkeye göçe çeken olumlu faktörler (+), göçe iten olumsuz faktörler (-) ve göç kararı üzerinde hiç bir etkisi olmayan nötr faktörler (0) bulunmaktadır. Sonuç olarak, 1979 yılında İran’da gerçekleşen devrimin ardından Türkiye’ye yönelen göç hareketlerinin altında çok farklı sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi sebepler vardır. Bu sebepler İtme ve Çekme Kuramı çerçevesinde bütüncül olarak incelenmiştir. Buna göre, İran’dan gelen göçlerde başlangıçta siyasi ve sosyal nedenler ağırlıklıyken, sonrasında ekonomik nedenler daha ağırlık kazanmıştır.