Rabatak ve Orhon Yazıtlarının Karşılaştırmalı Anlam Alanı İncelemesi

Abstract

Tarihî dönem Eski Türk ve Orta İran dilleri üzerinde bugüne kadar yapılmış adbilimsel
 incelemelerden farklı olarak bu çalışma, Rabatak ve Orhon yazıtlarında şah ve
 kağanlara atfedilen söz varlığının karşılaştırmalı anlam alanı incelemesini içermektedir.
 Çalışmanın “Giriş” bölümünde, kuramsal çerçeveyi belirleyen anlam alanı terimi tanımlanmış;
 Baktriyalılar ve Türkler arasındaki erken dönem temaslara dikkat çekilmiştir.
 “İnceleme” bölümünde şah ve kağanları tanımlayan sözcükler ve söz öbekleri “soyut
 kavramlar”, “mensubiyet” ve “yöneticilik vasıfları” anlam alanları içerisinde bir araya
 getirilmiştir. “Soyut kavramlar” anlam alanında şah ve kağanları ilahî bir güçle ilişkilendiren
 söz varlığı; “mensubiyet” anlam alanında mensubu olunan toplum ve mensubu
 olunan ailenin bilgilerini içeren söz varlığı; “yöneticilik vasıfları” anlam alanında ise
 şah ve kağanların olumlu özelliklerini ifade eden söz varlığı tespit edilmiştir. Çalışmanın
 sonunda Rabatak ve Orhon yazıtları söz varlığı arasında genel bir karşılaştırma yapılmıştır.
 Bu karşılaştırmanın sonucunda Rabatak yazıtında şah Kanişka’yı “kendisinde bulunan”
 özelliklerle tanımlayan söz varlığına karşın, Orhon yazıtlarında Türk kağanları
 çoğunlukla “halka sağlanan imkânlar” üzerinden tanımlayan bir söz varlığı görülmüştür.
 Bunun yanında, Rabatak yazıtından farklı olarak Orhon yazıtlarında kadın yöneticileri de
 tanımlayan söz varlığı dikkat çekmektedir.