Pseudo-Plutarkhos’un Nehirler Üzerine Adlı Eserine Göre Maiandros Nehri ve Yorumlanması

Abstract

İnsanların suya olan gereksinimlerinden dolayı insanlığın tatlı su kaynakları etrafında yeşermiş olduğu, kültür ve medeniyetin akarsu havzalarında ortaya çıktığı görüşü belirgin bir genellemedir. Bu bağlamda akarsulara çağlar boyu büyük bir önem bazen de kutsiyet atfedilmiştir. Antikçağ yazarları da bu konuya sıkça değinmişler ve akarsuları eserlerine konu etmişlerdir. Pseudo-Plutarkhos da Nehirler Üzerine adlı eserinde ağırlıklı olarak nehirleri konu edinmiş ve nehirler hakkında okuyucuya bazı bilgiler vermeye çalışmıştır. Pseudo-Plutarkhos’un konu edindiği nehirlerden biri de Maiandros (Büyük Menderes Nehri)’tur. Antikçağda Phrygia Bölgesi’ndeki Kelainai yakınlarından kaynağını almış olan Maiandros sözü edilen bölge boyunca akmış daha sonra Lydia, Karia ve Ionia bölgelerinin arazilerini sulayarak Aigaios Pontos’a (Ege Denizi) dökülmüştür. Uzunluğu ve taşıdığı suların bolluğuyla antikçağ Asia’sının (Küçük Asya) en büyük nehri olarak görülmüş, içinden geçtiği coğrafyaları şekillendirmiş ve sağladığı imkanlarla o bölgelere hayat vermiştir. Maiandros Nehri’nin akıntısının zikzaklı olması son derece ilgi çekici olmuş, antikçağ yazarlarının nehre faklı anlamlar yüklemesine ve antikçağ insanının zihninde farklı imgelemler oluşmasına neden olmuştur. Zikzaklar çizen her nehir ya da zikzaklı olan her şey onun adıyla anılmaya başlamıştır. Nehrin akış şeklini esas alan bir bezeme motifi dahi oluşturulmuş ve nehrin adıyla özdeşleştirilmiştir. Bu çalışmada Pseudo-Plutarkhos’un sözü edilen eseri hakkında kısa bir değerlendirme yapıldıktan sonra yazarın anlatılarına istinaden, nehrin isminin kökeninden, akış rotasına, aktığı güzergahtaki yörelere sağladığı yarardan neden olduğu zararlara ve antikçağdan günümüze ulaşan etkilerine değinilmiştir. Pseudo-Plutarkhos’un Maiandros Nehri’yle ilintili anlatıları, antikçağ yazarları, arkeolojik materyaller, epigrafik belgeler ve numismatik buluntular ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır.