Abstract
<p>W artykule poddano analizie nazwy przepowiedni oraz osób umiejących przewidzieć przeszłość, funkcjonujące w polszczyźnie w okresie od XV do początków XX wieku. Zgromadzony ze wszystkich dostępnych źródeł leksykograficznych</p><p>materiał uporządkowany został w nawiązaniu do obrazów, które były podstawa dla generowania jednostek leksykalnych. Okazało się, że nazwy te oscylowały wokół sześciu pól: 1. Rzucanie losów; 2. Przepowiednie dyktowane przez podświadomość wróżącego; 3. Przepowiednie oparte na doznaniach wzrokowych; 4. Przepowiednie oparte na nazwie aktu mowy; 5. Przepowiednie oparte na odczytywaniu przyszłości ze snów; 6. Nazwy szarlatanów. Przynależność poszczególnych jednostek do wydzielonych grup nigdy jednak nie była arbitralna.</p><p>Badania pokazały również, że pod koniec XVIII i na początku XX wieku notowanych jest coraz więcej nazw ekspresywnych. Przyczyna tego zjawiska jest zapewne rosnąca nieufność względem przepowiedni i zabobonów, obserwowana w całej osiemnastowiecznej Europie.</p><p>Metodą dominującą w niniejszym szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola semantycznego PRZEPOWIEDNIA w historii języka polskiego. Na podstawie poświadczeń użycia danego wyrazu w słownikach rejestrujących polszczyznę dawną wnioskowano o jego wartości znaczeniowej w danym okresie.</p>
Highlights
Badania pokazały również, że pod koniec XVIII i na początku XX wieku notowanych jest coraz więcej nazw ekspresywnych
Eksplikacja pojęcia przepowiednia w ramach semantyki elementarnych jednostek znaczeniowych, wypracowanej przez Annę Wierzbicką (1983: 125–137), mogłaby zyskać postać: Przepowiednia: przeczuwam, że wydarzy się X ty o tym nie wiesz myślę, że chcesz o tym wiedzieć mówię o tym tobie niebawem to nastąpi
Około XVI/XVII wieku od nazwy wróża wygenerowano bowiem rzeczownik wróżka charakteryzujący niesprawdzoną przepowiednię, tzw. bydlęcą wróżkę (SXVII), por. też: Niech się bezbożni złych wróżek lękają, gdy wrony kraczą albo psy szczekają, gdy bieży z lasa na pole wilczyca albo lisica Petr
Summary
W artykule poddano analizie nazwy przepowiedni oraz osób umiejących przewidzieć przeszłość, funkcjonujące w polszczyźnie w okresie od XV do początków XX wieku. Przepowiednie oparte na nazwie aktu mowy; 5. Przepowiednie oparte na odczytywaniu przyszłości ze snów; 6. Przynależność poszczególnych jednostek do wydzielonych grup nigdy jednak nie była arbitralna. Że pod koniec XVIII i na początku XX wieku notowanych jest coraz więcej nazw ekspresywnych. Przyczyną tego zjawiska jest zapewne rosnąca nieufność względem przepowiedni i zabobonów, obserwowana w całej osiemnastowiecznej Europie. Metodą dominującą w niniejszym szkicu jest analiza kontekstów, w których występowały wyrazy należące do pola semantycznego przepowiednia w historii języka polskiego. W niniejszym tekście zrezygnowałam jednak z badań nazw astrologii i astrologów, gdyż kategoria ta została już poddana licznym, wnikliwym analizom (Waniakowa 2003a, 2003b, 2003c, 2004)
Sign-in/Register to view highlights & summary Sign-in/Register to access full text options 
Free) 
Talk to us
Join us for a 30 min session where you can share your feedback and ask us any queries you have
Schedule a call
